صفحه محصول - پروپوزال تدوین مدلی جهت مدیریت اسلامی بر اساس نامه 53 نهج البلاغه

پروپوزال تدوین مدلی جهت مدیریت اسلامی بر اساس نامه 53 نهج البلاغه (docx) 45 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 45 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیم دانشگاه علامه طباطبایی پردیس آموزش های نیمه حضوری پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت دولتی (گرایش منابع انسانی) موضوع تحقیق مدل سازی مدیریت اسلامی بر مبنای عهدنامه مالک اشتر استاد راهنما جناب آقای دکتر وجه اله قربانی زاده استاد مشاور جناب آقای دکتر حسین افراسیابی استاد داور جناب اقای دکتر بهروز رضایی منش نگارش سیده فاطمه حسینی زاده تقدیم به مولا و امام مظلومم امیرالمومنین علی علیه السلام که مظلومیتش در زمان حال بسیار بیشتر از مظلومیت و غربت او در زمان حیاتش می باشد. او که باب مدینه العلم است و ما به ظاهر شیعیان به دنبال ابواب دیگریم و این منبع علم نشأت گرفته از وحی و عصمت در طی قرن ها و دهه های متمادی خاموش و مسکوت مانده است. به امید روزی که امام عصر(عج) این علوم را ظاهر و در این دنیا پیاده کنند. با تقدیر و تشکر ازخدای منّان که بر من منّت نهاده و توفیق عطا فرمود که این کار را به اتمام رسانم و به معرفت و دانشم نسبت به علم و عصمت مولایم علی بن ابیطالب علیه السلام افزود. و با سپاس و قدرانی از زحمات پدر و مادرم که در طی سالها، شوق علم آموزی و دانش جویی را در نهادم پرورش دادند. و با تشکر از زحمات و همراهی های همسر مهربانم که اگر کمک و یاری او نبود هرگز موفق به طی این مسیر نبودم. و با تشکر از زحمات آقای دکتر قربانی زاده و دکتر حسین افراسیابی که در اتمام این پایان نامه، مرا بسیار کمک و همراهی نمودند. چکیده امروزه بیشتر صاحبنظران بر این باورند که هیچ امری در زندگی انسان برای پیشبرد اهداف او نمی تواند مهم تر و مؤثّر تر از مدیریت و رهبری باشد. مطالعه نهج البلاغه، هر خواننده ژرف نگر را با این حقیقت آشنا می سازد که آن حضرت برای ادارۀ جامعه، اصول و مبانی ارزشمندی ارائه کرده اند. این تحقیق سعی دارد با الهام از آموزه های امام علی(ع)، در نامه 53 نهج البلاغه معروف به عهد نامه مالک اشتر، مسائل مربوط به رهبری و مدیریت اسلامی را تجزیه و تحلیل کرده و به تدوین الگوی مدیریت اسلامی بپردازد. در انجام این پژوهش که از نوع تحقیقات کیفی است، از رویکرد نظریه زمینه ای و یا بعبارتی نظریه برخاسته از داده ها استفاده شده است. بر اساس این رویکرد، محقق داده ها و اطلاعات مربوط به موضوع را جمع آوری نموده و پس از تجزیه و تحلیل آنها در طی سه مرحله گذاری باز، کد گذاری محوری و کد گذاری گزینشی به تکوین نظریه می پردازد؛ به گونه ای که این نظریه در یک سطح وسیع یک فرآیند، یک عمل و یا یک را تبیین کند. محقق پس از تجزیه و تحلیل داده ها به 24 مقوله اصلی دست یافته که پس از سازماندهی مقولات، با توجه به وفور داده ها در زمینه تصمیم گیری، این مقوله بعنوان پدیدۀ (مقوله) محوری در مرحله کدگزاری گزینشی انتخاب شده است. ودر طی استخراج مدل مدیریت اسلامی،فرآیند تصمیم گیری علوی نیز به دست آمده است.این فرآیند شامل پنج مرحله است،که سه مرحلۀ اول آن در مقولۀ هسته ای فرآیند مدیریت علوی قرار میگیرد.و مرحلۀ چهارم فرآیند تصمیم گیری که شامل وظایف مدیریتی است، در مقولۀ راهبردهای فرآیند میریت علوی جای می گیرد.و مرحلۀ پنجم آن که اصول بعداز اجرای تصمیمات است در فرآیند مدیریت علوی قرار نگرفته و تنها در فرآیند تصمیم گیری ذکر شده است. در طی این پژوهش محقق توانسته است سبک رهبری امام علی(ع) را از متن عهدنامه استخراج نماید که از آن با عنوان «الگوی رهبری تناسبی »یاد شده است.علاوه برآن، سه منبع قدرت فرهمندی، مقبولیت مردمی ومشروعیت قانونی بعنوان عوامل قدرت و نفوذمؤثر بررهبری شناخته شده است. کلید واژه ها: مدیریت اسلامی، نهج البلاغه،حضرت علی(ع)، نظریه زمینه ای، رهبری تناسبی. فهرست مطالب عنوان صفحه TOC \o "1-5" \h \z \u فصل اول: کلیات PAGEREF _Toc420269434 \h 1 1-1- مقدمه2 2-1- بیان مسأله3 3-1- ضرورت تحقیق PAGEREF _Toc420269437 \h 4 4-1- هدف اصلی تحقیق6 5-1- سؤالات تحقیق6 فصل دوم : مبانی نظری7 1-2- اندیشمندان مدیریت اسلامی8 2-2- منابع‌ تحقیق‌ در مدیریت‌ اسلامی‌................8 3-2- تعاریف مدیریت8 4-2- مهمترین اهداف مدیریت عبارتنداز:9 5-2- مفاهیم مدیریت ورهبری اسلامی10 6-2- اهداف مدیریت اسلامی......10 7-2- جایگاه نهج البلاغه11 8-2- معرفی مالک اشتر 13 1-8-2- گوشه ای از زندگی مالک13 2-8-2- معرفی مالک اشتر در کلام امیرالمؤمنین (ع).......................................................................14 9-2- سابقه و کیفیت تکوین مدیریت16 1- 9-2- چارلز باباژ 17 2-9-2- نظریه اصول گرایان (وظیفه گرایان )17 3-9-2- نظریه بوروکراسی وبر17 4-9-2- نهضت روابط انسانی18 5-9-2- نظریه تقویت رفتار19 6-9-2- نظریه برابری19 7-9-2- نظریه انتظار19 8-9-2- تئوری مسیر – هدف19 9-9-2- الگوی رهبری مشارکتی20 10-9-2- مدل منطقی وعقلایی در تصميم گيري20 11-9-2- نظریه عقلانی محدود و رضایتمندی21 12-9-2- ویژگی های کمال مدیریت22 13-9-2- نظریه سیستمی22 1-2- نظریه پردازان مدیریت اسلامی23 1- 1-2- نظریه های متقدم مدیریت اسلامی24 - ندیشه غزالی طوسی24 - اندیشه ابن خلدون PAGEREF _Toc420269469 \h 25 - ابونصر فارابی(339-259 ه.ق)27 - ابن جماعه (733- 639 ه.ق)28 - ابن تیمیه29 - امام فخر رازی( 606- 536 ه.ق)30 - ابویوسف31 - ابن مقفع32 - -جاحظ33 - باقلانی مالکی ( متوفی 403 ه.ق )34 - ابوالحسن‌ ماوردی‌35 - ابوعلی سینا36 - ابن قتیبه38 - ابن طاهر بغدادی38 2-1-2- نظریه های متأخر مدیریت اسلامی39 - -نظریه رشد شهید علامه مطهری39 - رویکرد نظری اصول گرایی40 - رویکرد نظری اخلاق و ویژگی های مدیران اسلامی PAGEREF _Toc420269485 \h 42 - رویکرد وظایف مدیران مسلمان43 - رویکرد تأثیر ارزش های اسلامی بر مدیریت44 فصل سوم : روش تحقیق46 1-3- روش تحقیق47 2-3- انواع طرح های تحقیق کیفی48 3-3- روش نظریه برخاسته از داده ها (grounded thery):48 1-3-3- طرح سیستماتیک50 2-3-3- طرح نوخاسته PAGEREF _Toc420269493 \h 51 3-3-3- -طرح سازاگرا PAGEREF _Toc420269494 \h 51 4-3- روش و ابزار گردآوری اطلاعات52 5-3- روایی (validity) و پایایی (Reliability)52 فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها54 1-4- مدلسازی مدیریت اسلامی بر مبنای عهدنامه مالک اشتر55 2-4- دلایل انتخاب عهدنامه مالک اشتر برای مدلسازی مدیریت اسلامی55 3-4- رویکرد نظریه برخاسته از داده ها55 4-4- روند اجرای پژوهش56 5-4- خصوصیات شخصی لازم وضروری در مدیریت اسلامی چیست؟56 1-5-4- مفهوم تقوا57 2-5-4- مفهوم عدل و عدالت60 3-5-4- مفهوم تدبیر62 4-5-4- مفهوم شرح صدر64 - ضرورت وجود شرح صدر در مدیریت65 6-4- زمینه های لازم برای شکل گیری مدیریت اسلامی کدامند؟66 1-6-4- مفهوم مشروعیت67 2-6-4- مقبولیت مردمی68 7-4- برمبنای عهدنامه مالک اشتر مدیریت اسلامی چه وظایفی دارد؟69 1-7-4- مدیریت منابع انسانی72 2-7-4- سازماندهی:74 3-7-4- برنامه ریزی76 4-7-4- مدیریت منابع مالی79 5-7-4- مدیریت ارتباطات و اطلاعات82 - تعریف ارتباطات82 - تعریف سیستم های اطلاعاتی82 8-4- مقوله هسته ای و اصلی فرآیند مدیریت اسلامی چه نام دارد؟85 1-8-4- تصمیم گیری93 9-4- مدیریت اسلامی چه اهدافی را دنبال می کند؟96 1- 9-4- عمران96 2-9-4- امنیت PAGEREF _Toc420269523 \h 97 3-9-4- هدایت و ارشاد:100 4-9-4- رفاه101 10-4- مقوله های زمینه ای تأثیر گذار بر مدیریت اسلامی کدامند؟ PAGEREF _Toc420269526 \h 103 1-10-4- دلبستگی اعضای سازمان PAGEREF _Toc420269527 \h 105 2-10-4- میزان وفاداری مردم107 3-10-4- میزان جذابیت پیامد ها109 4-10-4- قدرت عوامل ذی نفوذ PAGEREF _Toc420269530 \h 110 11-4- متغیر های میانجی تأثیرگذار بر مدیریت اسلامی کدامند؟110 1-11-4- عوامل سیاسی110 2-11-4- عوامل فرهنگی111 3-11-4- عوامل طبیعی112 4-11-4- عوامل اقتصادی112 نتیجه گیری112 فصل پنجم : یافته ها ونتایج114 1-5- دستاوردهای پژوهش115 1-1-5- فرآیند مدیریت علوی115 - ویژگیهای لازم مدیر در مدیریت علوی....................................................................115 - مقوله های زمینه ای مؤثر بر مدیریت علوی................................................................................117 - راهبردهای مدیریت علوی..................................................................................................................118 - مقوله ی هسته ای مدیریت علوی....................................................................................................118 - پیامدهای مدیریت علوی.....................................................................................................................120 - متغیرهای میانجی مؤثر بر مدیریت علوی........................................................................................120 2-1-5- فرایند تصمیم گیری علوی124 3-1-5- الگوی رهبری تناسبی127 4-1-5- عوامل قدرت و نفوذ به عنوان عوامل مؤثر بررهبری129 2-5- نتیجه گیری130 3-5- پیشنهاها131 4-5- قلمرو و محدودیت های تحقیق132 فهرست منابع133 فهرست جداول عنوان صفحه TOC \h \z \t "عنوان جدول" \c جدول (1-3) : مقایسه ویژگی های روش های کیفی و کمی(خاکی،همان،134)47 جدول1-4 : خصوصیات شخصی لازم درمدیریت اسلامی(مقوله تقوا) PAGEREF _Toc420269108 \h 56 جدول 2-4 : خصوصیات شخصی لازم در مدیریت اسلامی (مقوله عدالت)59 جدول 3-4:خصوصیات شخصی لازم در مدیریت اسلامی (مقوله تدبیر)61 جدول 4-4 : خصوصیات شخصی لازم در مدیریت اسلامی (مقوله شرح صدر)63 جدول 5-4 :مقوله مقبولیت مردمی و مشروعیت قانونی66 جدول 6-4 :مقوله مدیریت منابع انسانی69 جدول7-4 :مقوله سازماندهی73 جدول8-4 : مقوله برنامه ریزی75 جدول9-4 : مقوله مدیریت اموال عمومی78 جدول 10-4 :مقوله ی مدیریت ارتباطات و اطّلاعات80 جدول 11-4 :مقوله تصمیم گیری85 جدول12-4:مقوله ی عمران96 جدول13 -4: مقوله ی امنیت97 جدول 14-4 :مقوله ی هدایت و ارشاد98 جدول 15-4 :مقوله ی رفاه101 جدول شماره16-4: مقوله دلبستگی اعضای سازمان103 جدول 17-4 :مقوله ی میزان وفاداری مردم106 جدول 18-4 : مقوله میزان جذابیت پیامد ها108 جدول 19-4 :مقوله ی قدرت عوامل ذی نفوذ110 جدول 20-4 :مقوله ی عوامل سیاسی110 جدول 21-4 :مقوله ی عوامل فرهنگی111 جدول 22-4 :مقوله ی عوامل طبیعی111 جدول 23-4 :مقوله ی عوامل اقتصادی112 فهرست اشکال عنوان صفحه TOC \h \z \t "عنوان شكل" \c شکل 1-3: (نمودار کدگذاری محوری)50 شکل 1-4 : نمودار محوری تقوا PAGEREF _Toc420269133 \h 58 شکل 2-4 : نمودار محوری عدالت61 شکل 3-4 : نمودار محوری تدبیر63 شکل 4-4 : نمودار محوری شرح صدر66 شکل 5-4 : نمودار محوری مقبولیت مردمی و مشروعیت قانونی69 شکل 6-4 :نمودار محوری مدیریت منابع انسانی73 شکل 7-4: نمودار محوری سازماندهی75 شکل 8-4 : نمودار محوری برنامه ریزی78 شکل9-4 : نمودار محوری مدیریت اموال عمومی80 شکل10-4 نمودار محوری فرآیند ارتباطات84 شکل 11-4:فرایند مدیریت ارتباطات و اطلاعات84 شکل 12-4: فرایند تصمیم گیری علوی95 شکل 13-4 : نمودار محوری عمران97 شکل 14-4: نمودار محوری امنیت...................................................................................................................98 شکل15-4 :نمودار محوری هدایت و ارشاد100 شکل16-4: نمودار محوری رفاه.........................................................................................................................103 شکل 17-4: نمودار محوری میزان وفاداری مردم به حکومت108 شکل 1-5:فرآیند مدیریت علوی122 شکل 2-5: فرآیند تصمیم گیری علوی123 شکل 3-5:پیوستار رهبری تناسبی127 فصل اول کلیات 1-1- مقدمه ویژگی اجتماعی بودن از فطریات انسان است وتاریخ بشر بیانگر این است که انسان همیشه به صورت دسته جمعی زندگی می کرده است. زندگی اجتماعی، قدرتی نظم آفرین و قوانینی مورد پیروی همگان را می طلبد، تا در بستر قوانین و نظم اجتماعی، رشد و بالندگی و پیشرفت به سوی کمال حاصل شود. بنابراین یکی از ارکان زندگی اجتماعی، مدیریت و رهبری است. زیرا در اجتماع منافع و مقاصد افراد و سرنوشت اشخاص با یکدیگر ارتباط و اشتراک پیدا می کند؛ و به خاطر هر چه مطلوبتر این ارتباط و پایمال نشدن این حقوق، تعیین وظایف، معرفی حدود و رعایت حقوق ضرورت دارد، تا حق از باطل و کژی از راستی مشخص گردد. و از همین جا است که هماهنگی بین افرادو واحد های اجتماعی، هدایت بسوی هدف، نظارت بر ضوابط و ارزشیابی کارها، ضرورت مدیریت و رهبری را روشن می سازد. و در یک کلام می توان این ضرورت را چنین ترسیم کرد که در نظام اجتماعی، مدیریت، محور زندگی است. مدیریت و رهبری از هر نوعی که باشد، از ریاست بانک ملت گرفته تا حکومت بر یک ملت، در کارآیی سازمان مربوطه و تحقق اهداف نقش مؤثر دارد. منتهی باید اذعان داشت که مدیر در تشکیلات خود، تنها تأثیراجرایی ندارد،بلکه هر حرکتی از حرکات او آثار مختلفی بر جای خواهد گذاشت. رفتار شایسته و برخورد نیک مدیر و رهبر با زیر دستان، نقش مهمی در ایجاد محبوبیت برای مدیر و جلب خشنودی عمومی دارد و بستر مناسبی برای رشد و تعالی اعضاء سازمان و تحقق اهداف آن فراهم می کند. عدم مدیریت صحیح خود بزرگترین و سخت ترین مانع اجتماعی مردمان است و امیر المؤمنان علی(ع) نسبت به آن چنین هشدار داده است: «نگرانی من از آن است که نا بخردان و نابکاران این امت زمامداری را بدست آرند، و مال خدا را دست به دست گردانند و بندگان او رابه بندگی و خدمت خود گیرند و با صالحان در پیکار باشند و فاسقان را یاران خود سازند» (نهج البلاغه، ترجمه دشتی، 1379، نامه62). امیر المؤمنین علی(ع) در تمام دوران حکومت خود تلاش نمود تا مبانی فکری مدیریت اسلامی و سیرت نیکوی آن را نشان دهد و در همین راه پذیرای همۀ سختیها شد، چنانکه فرمود: «به خدا سوگند اگر شب را تا بامداد بر بستری از خار سخت بیدار به سر برم، و یا در غل و زنجیرها بسته و کشیده شوم، برایم محبوبتر است از اینکه خدا و رسولش را روز قیامت در حالی ملاقات کنم که به بعضی از بندگان ستم کرده و چیزی از اموال دنیا را غصب نموده باشم»(همان، کلام 224). حضرت علی(ع) بر سر پیمان خود با خدا و مردم ایستاد و حکومت و مدیریت اسلامی را پاس داشت و شهادت آن حضرت نیز در همین راه بود. نهج البلاغه، پس از قرآن کریم گرانبها ترین و ارزشمندترین میراث فرهنگی اسلام است. این کتاب شامل منتخبی از خطبه ها و مواعظ، نامه ها و کلمات کوتاه و قصار امیرالمؤمنان علی(ع) است که توسط سید رضی گرد آوری شده است. سخن امام علی(ع)، والاترین سخن پس از کلام خداوند و پیامبر اکرم است، چنانکه دربارۀ سخن آن حضرت گفته اند: «پایین تر از سخن خداوند و بالاتر از گفتار همۀ مخلوقات است» (الحسینی الخطیب، 1395ق، 43). زیرا علی(ع) به بیانی سخن گفته که سر شار از عصمت مطلق است. ما شیعیان معتقد به عصمت مولا علی(ع) هستیم و اعتقاد داریم به اینکه سخنی که از وحی و عصمت نشأت گرفته مصون از خطا واشتباه است و به همین جهت این متون از منابع غنی علوم انسانی و اسلامی به شمار می روند و لازم است که علوم مختلف اسلامی را از این منابع مهم و ارزشمند استخراج کرده و آن را در زندگی شخصی و اجتماعی خود بکار گیریم. یکی از مباحث مهم در نهج البلاغه، مبحث مدیریت است؛ که امام علی(ع) بطور کامل و جامع در نامه 53 نهج البلاغه، معروف به عهد نامه مالک اشتر، این مبحث را شرح داده اند و اصول و مبانی ارزشمندی برای ادارۀ کارآمد جامعه ارائه داده اند. به همین دلیل محقق در این پژوهش تلاش نموده تا با استفاده از مطالب مندرج در عهد نامه مالک اشتر و با بهره گیری از سخنان و نامه های دیگر امام علی(ع)، مدیریت اسلامی را مدلسازی نماید و در این راه از روش نظریه زمینه ای و یا داده بنیاد برای مدلسازی و تدوین تئوری استفاده نموده است. 2-1- بیان مسأله خداوند همزمان با هبوط حضرت آدم (ع) و حوا روی زمین،آدم (ع) را به پیامبری برگزید.یعنی با به وجودآمدن دو انسان، مدیریت و رهبری نیز به وجود آمده است.بنابراین هیچ امری در زندگی انسان برای پیشبرد اهداف او نمی تواند مهم تر ومؤثّرتر از مدیریت و رهبری باشد.انسان پس از پیمودن مسیرهای پرفراز و نشیب وطاقت فرسا، به اصول ومبانی مهم وارزشمندی در مدیریت دست یافته که نتیجه آن، دگرگونی چهرۀ جهان است.مدیریت دردنیای کنونی، به فنون ورموزی پیچیده واصولی پویا مجهز شده است.البته تحلیل دربارۀ مدیریت بحثی جدید نیست، بلکه از دغدغه های کهن بشر است و به یک ملت اختصاص ندارد. واضح است که پیامبران الهی بهترین مدیران برای هدایت و پیشرفت انسانها هستند. و پیامبر بزرگ اسلام که خاتم پیامبران است، بهترین وکاملترین دین وآیین را برای انسانها به ارمغان آورده است. بعداز خاتم الانبیاء (ص) بهترین مفسّران و عاملان واقعی این آیین الهی، ائمّه (ع) می باشند. طبق اعتقادات شیعیان، ائمه (ع) دارای عصمت مطلق و علم لدنّی هستند.که صدها دلیل و برهان بر اثبات این ادعا وجود دارد. از جمله مهمترین این ادلّه، آیه ی تطهیر (سوره ی احزاب،آیه ی 33)، آیه ی مباهله (سوره ی آل عمران، آیه ی61) و حدیث ثقلین است که مورد توافق شیعیان واهل تسنّن می باشد. بنابراین با توجّه به عصمت ائمّه (ع)، در روایات واحادیث وارده از ایشان سخن بیهوده و گزافی وجود ندارد. منابع غنی وگرانبهایی از ائمّه (ع)در زمینه های مختلف علوم انسانی، پزشکی، نجوم، شیمی و... به دست ما رسیده است. بنابراین با وجود این منابع ارزشمند علمی، جای تأسّف است که مسلمانان به دنبال دستاوردهای علمی حاصل از تجربه و آزمون وخطای دیگر دانشمندان باشند؛ با اعتقاد به اینکه علوم وارده از ائمّه (ع)، بدون نقص است وبه طور حتم منشأ هدایت و رشد و کمال انسان ها را فراهم خواهد ساخت. در زمینه ی مدیرت ورهبری اسلامی نیز مطالب فراوانی در منابع غنی اسلامی اعم از قرآن کریم، نهج البلاغه و احادیث وارده از رسول اکرم (ص) وجود دارد. بنابراین ضروری است با وجود اهمّیت و ضرورت بحث مدیریت، محقّقان، این شاخه از علوم انسانی را از دیدگاه دین مبین اسلام بررسی کرده و آن را در قالب الگو و مدلی جامع برای استفاده ی همه ی انسان ها در بیاورند. قابل ذکر است که پس از رسول اکرم (ص)تنها خضرت علی (ع)توانسته اند حکومت اسلامی تشکیل دهند. وسایر ائمّه (ع) به دلیل حکومت ظالمانه و دوران خفقان خاندان بنی امیّه و بنی عبّاس ومهم تر از همه عدم مساعدت و همراهی مردم، نتوانستند حکومت اسلامی را برپا کنند. در حقیقت این مردم بودند که با عدم یاریشان از امام عصر از حکومت عادلانه ی ایشان بی نصیب ماندند. در دنیای اسلام، پس از رسول خدا، امام علی ترسیمی الهی از ادارۀ کارآمدجامعه ارائه کرده است. که گزیده ای از خطبه ها، نامه ها و کلمات کوتاه آن حضرت، در مجموعه ای به نام نهج البلاغه، توسّط سیّد رضی در حدود هزار سال پیش گردآوری شده است.در بین مطالب این مجموعه ی نفیس و گرانبها، نامه ی پنجاه سوّم نهج البلاغه، معروف به عهد نامه ی مالک اشتر، مطالب غنی و ارزشمندی در زمینه ی مدیریت و رهبری اسلامی داراست. علاوه بر تأیید علماء و دانشمندان مبنی بر جامعیّت این نامه در زمینه ی علم مدیریت، حضرت علی (ع)نیز در پایان این نامه به مالک اشتر می فرمایند: «به خطوطی از حکومت که در روش من مشاهده کرده ای اقتدا کن وبرای پیروی از این عهدنامه که با آن حجّت خود را بر تو تمام ساخته ام، تلاش وکوشش نما.» که این فرموده ی حضرت خود بالاترین گواه ودلیل بر جامعیّت مطالب این نامه در زمینه ی مدیریت و رهبری اسلامی است. بنابراین در این پژوهش، محقّق بر آن است با الهام از آموزه های امام علی(ع) وبخصوص نامه آن حضرت به مالک اشتر، مسائل مربوط به رهبری ومدیریت اسلامی را گردآورده وبه تدوین الگوی مدیریت اسلامی بپردازد. 3-1- ضرورت تحقیق ویژگی اجتماعی بودن از فطریات انسان است و تاریخ بشر وآثار باقیمانده از قرون واعصار گذشته بیانگر آن است که انسان همیشه در اجتماع و به صورت دسته جمعی زندگی می کرده است؛ وهمین زندگی اجتماعی ملازم وجود قدرتی نظم آفرین وقوانینی موردپیروی همگان است، زیرا جز در بستر امنیت و نظم اجتماعی و قانون، رشد و بالندگی و پیشرفت و سیر به سوی کمال معنی نمی یابد (بهارستان،1384،11). خداوند همراه با خلقت حضرت آدم و حوا در روی زمین، آدم(ع) را به پیامبری برگزید تا با فرامین و قوانین الهی انسانها را هدایت نماید. بعبارتی همراه با خلقت اولین انسان، مدیریت و رهبری نیز به وجود آمده است.می دانیم که پیامبران الهی بهترین مدیران برای هدایت و پیشرفت بشر هستند. و پیامبر بزرگ اسلام که خاتم پیامبران است، کاملترین دین وآیین را برای ما انسانها به ارمغان آورده است. بعد از رسول اکرم(ص) بهترین مفسّران و عاملان واقعی این آیین الهی ائمّه ی معصومین(ع) می باشند. در بین ائمّه (ع) تنها حضرت علی(ع) توانسته اند حکومت اسلامی را بر پا کنند. که در طول پنج سال حکومت عادلانه ی ایشان، احادیث و روایات فراوانی از آن حضرت به دست ما رسیده است. کتاب نهج البلاغه مجموعه ای گرانبها از خطبه ها، نامه ها، و کلمات قصار حضرت علی(ع) است که توسّط سیّد شریف رضی در حدود هزار سال پیش گردآوری شده است. نامه ی پنجاه و سوّم از نهج البلاغه معروف به عهد نامۀ مالک اشتر،مطالب جامع و کاملی در باب مدیریت و رهبری اسلامی داراست. این نامه را حضرت علی(ع) به هنگام اعزام مالک بن حارث اشتر به سوی مصر، برای زمامداری و برپایی حکومت اسلامی نوشته اند.در خصوص ضرورت مدیریت و مخصوصاً مدیریت صالحان مطالب ارزشمندی از آن حضرت به دست ما رسیده است، که گزیده ای ازسخنان ایشان در اینجا ذکر می شود: سخن امیرمؤمنین علی (ع) دربارۀ شعار «لاحُکمَ الّا لِلّه» (حکم و داوری جز برای خدانیست) که از جانب مقدس مَآبان بی بصیرت مطرح شده مبیّن دیدگاه امام در ضرورت حکومت ومدیریت است. شریف رضی آورده است که چون حضرت سخن خوارج را شنیدکه می گفتند «لاحکم الّا لله » فرمود: «سخنی است حق که بدان باطلی را خواهند. آری حکم جزاز آن خدانیست، لیکن اینان می گویند. فرمانروایی و حکومت، جز برای خدا روانیست؛ درحالی که مردم را دولتی و حاکمی باید، نیکوکار یا تبهکار، تا در حکومت او انسان با ایمان کار خویش کند، وانسان کافر بهرۀ خود برد، تا آن گاه که وعدۀ حق سر رسد ومدت هر دو در رسد»( نهج البلاغه، ترجمه شهیدی،کلام 40). خوارج با نفی حکم غیرخدا، فرمانروایی و حکومت را برای غیرخدا نفی کردند، بدین معنی که وقتی غیرخدا را هیچ فرمانی نباشد، دولت و حکومت غیرخدا نیز منتفی است و این امر چیزی جزعدم امنیت و فقدان نظم اجتماعی و بی قانونی را در پی نخواهد داشت. مولاعلی (ع) حکومت و مدیریت را در همه ی مراتبش حق شایستگان می داند و به صراحت بیان می فرماید که زمامداری و ادارۀ امور مردمان باید برعهدۀ کسانی باشد که شایستگی های لازم را داشته باشند و تا کسی از ویژگی ها وشروط لازم که اهلیت حکومت ومدیریت را فراهم می نماید، برخوردار نباشد، حق حکومت نمی یابد، و اگر کسانی بدون صلاحیت های لازم در مصدر امور قرار گیرند جز تباهگری به بار نخواهند آورد. چنان که حضرت در ابتدای خطبه ای که در رحبَۀ کوفه در میان خواص اصحاب خود ایراد کرده است حق ولایت و حکومت را براساس خصوصیاتی که می داند از آن خود می داند (جعفری،1372، 135). ایشان در این خطبه فرموده اند: «آری به خدا سوگند فلانی، جامه ی خلافت را بدون اینکه اندامش برای آن متناسب باشد، در برکرد،با آن که به خوبی می دانست که موقعیت من نسبت به خلافت، موقعیت قطب است نسبت به آسیاب چشمه های فضایل و معارف، سرشار و سیل آسا از دامنه کوه وجود من فرو می ریزد و پرندۀ ] همّت های بلند[ به قلّۀ شامخ من نرسد» (نهج البلاغه،ترجمۀ شهیدی،خطبه3). هم چنین امام در کلام 131 نهج البلاغه در خصوص شروط زمامداری در حکومت اسلامی می فرمایند: شما خوب می دانید که نه جایز است که بخیل برناموس وجان و غنیمت ها واحکام مسلمانان ولایت یابد و امامت آنان را عهده دار شود تا درمال های آنان حریص گردد؛ و نه نادان تا به نادانی خویش مسلمانان را به گمراهی برد؛ ونه ستمکار تا به ستم، عطای آنان را بِبُرَد؛ و نه حیف و میل کنندی اموال، تا به مردمی ببخشد و مردمی را محروم سازد؛ و نه آن که به خاطر حکم کردن رشوه ستاند تاحقوق راپایمال کند، و آن را چنان چه باید نرساند؛ و نه آن که سنّت را ضایع سازد، و امت را به هلاکت دراندازد (نهج البلاغه، ترجمۀ شهیدی، کلام131). بنابراین ضروری است بیانات سرشار از عصمت مولایمان امیرالمؤمنین (ع) را در خصوص مدیریت و حکومت اسلامی استخراج کرده و همه ی ابعاد و جوانب آن در قالب الگو و مدلی بیان گردد تا برای استفاده همه مدیران و زمامداران جامعه اسلامی قابل استفاده باشد. 4-1- هدف اصلی تحقیق هدف اصلی این پژوهش تدوین مدلی که برای مدیریت اسلامی بر اساس عهدنامه مالک اشتر است. 5-1- سؤالات تحقیق انگیزه هر تحقیق پرسش هایی است درباره موضوع تحقیق که به صورت سؤال اصلی و سؤالات فرعی مطرح می گردد. سؤال اصلی مدل مدیریت اسلامی بر اساس عهدنامه مالک اشتر چگونه است؟ سؤالات فرعی 1-خصوصیات یک مدیراسلامی چیست؟ 2-پدیده ی محوری مدیریت اسلامی چه نام دارد؟ 3-مدیر اسلامی چه وظایفی دارد؟ 4- زمینه های لازم برای شکل گیری مدیریت اسلامی کدامند؟ 5- مدیریت اسلامی چه اهدافی را دنبال می کند؟ 6- عوامل زمیته ای تأثیرگذار بر مدیریت اسلامی کدامند؟ 7-عوامل واسطه ای تأثیرگذار بر مدیریت اسلامی کدامند؟ فصل سوم روش تحقیق 1-3- روش تحقیق بعد از بیان و تحدید موضوع، بیان ضرورت ها و اهداف آن و مبانی نظری پژوهش، قدم بعدی در انجام تحقیق، انتخاب یک روش و بیان علت انتخاب آن است. این انتخاب نیاز به دانش و اطلاع کافی از روش های تحقیق وکاربرد هر یک از این روش ها دارد. ولی قبل از تعریف و تبیین روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش لازم است توضیحات مختصری از واژه های روش، تحقیق و روش تحقیق ارائه شود. روش : روش به معنای «پیش گرفتن راه» یا «معین کردن گام هایی» است که برای رسیدن به یک هدف معین و با نظم خاصی برداشته می شود. ویژگی های روش علمی عبارتند از : نظام مند بودن، عقلایی بودن، واقعیت گرایی و برخوردار از روح علمی (خاکی، 1388،141). تحقیق : پیرامون تحقیق تعاریف متعددی آمده است از جمله : بررسی کامل موضوع به گونه ای منظم و منسجم و بر اساس روش های عینی و غیر مشهودی که به منظور کسب اطلاعات یا کشف اصول وابسته به آن صورت می پذیرد (خاکی، 1384، 168). و نیز گفته اند: مقابله و مقایسه اندیشه با واقعیت (ساده، 1375، 3). تحقیق به جهت روش است که اعتبار می یابد نه به لحاظ موضوع تحقیق. لذا اعتبار دستاوردهای تحقیق، تحت تاثیر اعتبار روشی است که برای تحقیق برگزیده شده است. انجام کارها بر اساس راه و روش مشخص در آیات و احادیث نیز مورد تأکید قرار گرفته است. در ذیل آیه شریفه « وأتُو البُیُوت مِن اَبوابِها »(بقره، آیه 189) از امام باقر (ع) نقل شده است که «اِنَّ معناه لیس البرّ بِاَن تأتوا الامور من غیر جهاتها و ینبغی ان توتی الامور من جهاتها ؛ ایَّ الامورکان »(قمی، 1376، 260). معنی آیه چنین است :خوبی این نیست که کارها را از غیر جهت و مسیر خودش انجام دهید بلکه شایسته این است که هر کاری را از مسیر خودش انجام دهید. بنابراین با توجه به تعاریفی که از واژه های روش و تحقیق آورده شده می توان روش تحقیق را چنین تعریف کرد : «روش تحقیق مجموعه هایی از قواعد و ابزار وراه های قابل اطمینان و نظام یافته برای بررسی واقعیتها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات است. یا به عبارتی فرآیند نظام مند برای یافتن پاسخ یک پرسش یا راه حل یک مساله را روش تحقیق گویند» (خاکی، همان، 142). به زبان ساده مراد از روش تحقیق سبک و شیوه پژوهشی خاصی است که با توجه به رشته علمی و موضوع تحقیق انتخاب می شود. به طور کلی می توان روش های تحقیق را به دو دسته کلی کیفیت گرا و کمیت گرا تقسیم کرد. ویژگی های این دو دسته کلی در جدول زیر نشان داده شده است. جدول (1-3) : مقایسه ویژگی های روش های کیفی و کمی(خاکی،همان،134) روش های کیفیروشهای کمی1-تاکید بر درک و فهم موضوع2-تمرکز بر فهم از طریق تحلیل منطقی 3-رویکرد عقلایی و تفسیری 4-مشاهده و اندازه گیری در وضعیت عادی 5-ذهنیت گرا (دیدگاههای درونی )6-فرآیند مدار 7-چشم انداز کل گرایانه 8-تعمیم ذهنی 1-تاکید بر آزمون 2-تمرکز بر واقعیت ها و یا دلایل اتفاقات اجتماعی 3-رویکرد منطقی نقادانه 4-اندازه گیری کنترل شده آزمایشگاهی 5-عینیت گرا (دیدگاههای بیرونی )6-نتیجه مدار 7- چشم انداز جزء گرایانه 8- تعمیم از طریق عضویت در جامعه تعریف تحقیق کیفی: « تحقیق کیفی با داده هایی سر و کار دارد که واقعیت های مورد مطالعه را بصورت کلامی، تصویری یا امثال آن نمایان کرده و مورد تحلیل قرار می دهد. این نوع تحقیق بر مبنایی که افراد ذی ربط از پدیده مورد بررسی در ذهن دارند، تاکید می کند»(بازرگان، 1389، 29). 2-3- انواع طرح های تحقیق کیفی طرح های تحقیق کیفی متداول عبارتند از: زیست نگاری، گروه های کانونی، مطالعه موردی، نظریه بر خاسته از داده ها، اقدام پژوهی، قوم نگاری و پدیدار شناسی. با توجّه به اینکه تحقیق حاضر از نوع تحقیقات کیفی است، ودر پی ساخت مدل وتکوین نظریه از فرآیند مدیریت اسلامی است، بنابراین بایستی از شیوه نظریه برخاسته از داده ها (نظریه زمینه ای ویا داده بنیاد) پیروی کند. 3-3- روش نظریه برخاسته از داده ها (grounded thery): «نظریه داده بنیاد عبارت است از فرآیند ساخت یک نظریه مستند و مدوّن، از طریق گردآوری سازمان یافته داده ها و تحلیل استقرایی مجموعه داده های گردآوری شده به منظور پاسخ گویی به پرسش های نوین، در زمینه هایی که فاقد مبانی نظری کافی برای تدوین هرگونه فرضیه و آزمون آن هستند» (منصوریان، 1385، 5 ). پاول می گوید: نظریه داده بنیاد، روشی است که نظریه ها، مفاهیم، فرضیه ها و قضایا را طی یک فرآیند منظم، بجای استنتاج از پیش فرض های قبلی، سایر پژوهش ها یا چارچوب های نظری موجود، به طور مستقیم از داده ها کشف می کند(Powell, 1999, 67) 0 نیومن معتقد است نظریه داده بنیاد، مجموعه ای از شیوه ها برای توسعه دادن نظریه استقرایی در مورد یک پدیده است(Neuman,1997,234) . بنیان گذاران این روش دو محقق با نام های گلیزر و استراوس بوده اند که آن را در حوزه مطالعات پرستاری و پیراپزشکی در مورد ایده ها و نگرش های بیماران بستری در بیمارستان، به کار گرفتند و نظریات خود را در خصوص این روش، در کتابی با عنوان «کشف نظریه داده بنیاد» در دهه 1960 منتشر کردند. گلیزر و استراوس در کتاب خود مطرح کردند: «موضوع اصلی کتاب ما، کشف تئوری بر اساس گردآوری نظام مند داده ها، در پژوهش های علوم اجتماعی است. هر فصل این کتاب، به مراحلی می پردازد که ما در فرآیند تئوری پشت سر گذاشته ایم. انگیزه اصلی از معرفی این تئوری، رسیدن به مرحله ای از شناخت در مورد موضوع مورد مطالعه است که ما را قادر می سازد نظریه ای را که ساخته ایم بر اساس داده های واقعی استحکام بخشیم» ,1967,13) (Glaser&strauss. هرچند خاستگاه اصلی این روش در حوزه پزشکی و روان شناسی بالینی است ولی به دلیل انعطاف پذیری فوق العاده خود، به شکل گسترده ای به سایر علوم اجتماعی نیز سرایت کرده است. چنان که سوسا می گوید: «از آنجایی که روش نظریه زمینه ای (نظریه داده بنیاد) قابلیت نظریه پردازی در حوزه مفاهیم مدیریتی نیز دارد می تواند در این حوزه بخوبی مورد استفاده قرار گیرد(Sousa,2006,325) . با توجه به توصیفات روش های تحقیق کیفی مشخص می شود که روش مورد استفاده ما در انجام این پژوهش بایستی ازروش نظریه برخاسته از داده ها پیروی کند تا بتواند فرآیند مدیریت اسلامی راتعیین کند. حال به تشریح طرح های مختلف این روش و هم چنین مراحل تحلیل داده ها در طرح پژوهش حاضر می پردازیم. انواع طرح های پژوهشی به روش نظریه برخاسته از داده ها: در انجام یک پژوهش به روش نظریه برخاسته از داده ها، می توان رهیافت های متفاوتی را مورد نظر قرار داد و براین اساس طرحی ویژه را به اجرا درآورد. سه طرح برای انجام تحقیق به روش نظریه برخاسته از داده ها وجود دارد که عبارتنداز: طرح سیستماتیک، طرح نوخاسته و طرح سازگرا که در ادامه به تشریح هریک از این طرح ها می پردازیم. 1-3-3- طرح سیستماتیک برای انجام تحقیق به روش نظریه برخاسته از داده ها این طرح کاربرد فراوانی دارد. این طرح توسط استراوس و کوربین درسال 1990م به تفصیل شرح داده شده است. طرح سیستماتیک نظر به برخاسته ازداده ها از طریق سه مرحله کد گذاری باز، کدگذاری محوری و کد گذاری گزینشی به تحلیل داده ها می پردازد. در روش نظریه داده بنیاد، کشف یا تولید نظریه بر مبنای حقایق و واقعیات موجود و از طریق جمع آوری نظام مند داده ها، و با مدنظر قرار دادن کلیه جوانب-بالقوه-مرتبط با موضوع تحقیق، صورت می گیرد. داده های جمع آوری شده سیر تکاملی خود را تا رسیدن به تئوری، مراحلی را طی می کنند. تحلیل داده هایی که به منظور تکوین نظریه گردآوری می شوند، با استفاده از «کدگذاری نظری» انجام می شود. در این شیوه، ابتدا رمزهای مناسب به بخش های مختلف داده ها اختصاص می یابد. این رمزها در قالب «مفهوم» تعیین می شوند. که آن را «کدگذاری باز» می نامند. سپس پژوهشگر با اندیشیدن در مورد ابعاد متفاوت این مقوله ها و یافتن پیوندهای میان آنها به «کدگذاری محوری» اقدام می کند(Strauss&Corbin,1998,58) . به عبارت دیگر در این مرحله مقولات سازماندهی می شوند.یعنی با استفاده از یک پارادیم به همدیگر وصل می شوند. این پارادیم به شکل زیر است(بازرگان،1389، 102): شرایط زمینه ای پیامدها راهبردها مقوله ی هسته ایشرایط علّی شرایط واسطه ای شکل 1-3: (نمودار کدگذاری محوری) شرایط علّی، شرایطی هستند که سبب به وجود آمدن پدیده ی اصلی یا همان فرآیند مورد مطالعه می شوند. منظور از راهبردها، اقدامات یا تعامل هایی است که از پدیده ی اصلی حاصل می شود. شرایط زمینه ای، شرایط ویژه ی درون سازمانی، هستند که راهبردها را تحت تأثیر قرار می دهند. شرایط واسطه ای نیز، شرایط عمومی محیط هستند که راهبردها را تحت تأثیر قرار می دهند. و در آخر پیامدها نتایجی هستند که از راهبردها حاصل می شوند. در جریان این کدگذاری ها، پژوهشگر، با استفاده از «نمونه گیری نظری» و با توجه به مفاهیم پدیدار شده از دل داده ها، به گرداوری داده ها در مورد افراد، رخدادها و موقعیت های مختلفی می پردازد که تصویر غنی تری از مفاهیم و مقوله های حاصل، فراهم خواهند کرد. سرانجام با «کدگذاری گزینشی» مقوله ها پالایش می شوند و با طی این فرآیندها در نهایت، چارچوب نظری پدیدار می شود (Strauss&Corbin,1998,58). به عقیده استراوس، کدگذاری انتخابی (کدگذاری گزینشی) عبارت است از انتخاب سیستماتیک مؤلفه های اصلی و ارتباط دادن آنها با سایر مولفه ها، اعتبار بخشیدن به روابط و پرکردن جاهای خالی با مقولاتی که نیاز به اصلاح و گسترش بیشتر دارند.(Strauss&Corbin,1998,82) 2-3-3- طرح نوخاسته شیوه سیستماتیک که به وسیله استراوس وکوربین در سال 1990 ارائه شد، توسط گلیزر به شدت مورد انتقاد قرار گرفت. در این انتقادها گلیزر بیان می کند که استراوس وکوربین بیش از اندازه بر قواعد و توصیف مقوله ها تأکید می کنند به جای اینکه به تکوین نظریه از دل داده ها توجه و تأکید کنند. به نظر گلیزر، پژ وهشگر باید یک فرآیند بنیادی اجتماعی را تشریح کند که برای این منظور باید شیوه مقوله بندی تطبیقی را در نظر بگیرد که در آن رویدادها با هم، رویداد با مقوله و مقوله با مقوله مقایسه شوند و به رابطه بین مقوله ها و تکوین نظریه توجه داشت تا این که به توصیف مقولات پرداخته شود. در نهایت پژوهشگر نظریه ای می سازد و رابطه بین مقوله ها را بدون نمودار یا تصویر تشریح و تبیین می کند (بازرگان، 1389،105-103). 3-3-3- -طرح سازاگرا این طرح که به وسیله کتی شارماز ارائه وتشریح شده است دارای برداشتی است که در دامنه یک طیف قرارمی گیرد. این طیف از یک سو اثبات گرایانه و کمی گرا است و از سوی دیگر به پژوهشگران پسا مدرن که اهمیت روش را مورد توجه قرار می دهند، نسبت داده می شود. خانم شارماز بر دیدگاه ها، برداشت ها وارزش های افراد تأکید می کند تا برگردآوری واقعیات ومعتقد است که عبارات غیرمصطلح، نمودارها و نقشه ها، در مسیر تکوین نظریه انحراف ایجاد می کند و پی بردن به تجربه را پیچیده می کند. دراین طرح نتایج ناتمام، پیشنهادی و غیر قطعی تلقی می شود و به طور قاطع اظهار نظر نمی کند (بازرگان، 1389، 106- 105). -رویکرد پژوهش حاضر زمانی که قصد داریم نظریه ای درباره یک فرآیند اجتماعی تدوین کنیم و هم چنین تجربه کافی در زمینه پژوهش نداریم بهتر است رویکردی را برگزینیم که بیش تر ساختاریافته است. که در این صورت رویکرد سیستماتیک برای این پزوهش مناسب تر از رویکردهای نوخاسته و سازاگرا است. 4-3- روش و ابزار گردآوری اطلاعات برای گردآوری اطلاعات در این پژوهش ازروش کتابخانه ای استفاده شده است واز ابزار فیش برای ثبت داده ها و اطلاعات مورد نیاز استفاده شده است. روش نمونه گیری در این پژوهش، نمونه گیری نظری است. بطور کلی پژوهشگران نظریه برخاسته از داده ها به طور نظری به نمونه گیری می پردازند. منظور از نمونه گیری نظری این است که پژوهشگر داده هایی را برای گردآوری انتخاب می کند که برای تدوین نظریه قابل استفاده باشد. یعنی نمونه گیری عمدی است که در این جا از کتب و تالیفات متعددی که در زمینه مدیریت اسلامی و نامه 53 نهج البلاغه مطالبی داشتند، استفاده شده است. 5-3- روایی (validity) و پایایی (Reliability) - روایی ( اعتبارپذیری ) روایی بدین معنی است که محقق همان چیزی را بسنجد که قرار است یا ادعا می کند که می سنجد (محمدی، 1387، 142). سلدن می گوید: با مقایسه مفاهیم مختلف می توان زمینه های مشترک بیشتری را میان آن ها کشف کرد که امکان طبقه بندی مفاهیم مشابه در قالب طبقه بندی های یکسان را، فراهم خواهد ساخت. پدیدآورندگان این نظریه نام این فرآیند مقایسه مستمر مفاهیم با یکدیگر را «روش مقایسه پایدار» یا «روش تطبیق مداوم» نامیده اند (Selden, 2005, 119). بنابراین یکی از ویژگی های نظریه برخاسته از داده ها، تحلیل مقایسه ای پیوسته داده ها است به این معنی که پژوهشگر پس از گردآوری اطلاعات اولیه، مقوله های مقدماتی را تعیین کرده و دوباره اطلاعات اضافی جمع آوری می کند. مقوله های حاصل از اطلاعات اضافی را با مقوله های مقدماتی مقایسه می کند و مقوله ها را بهبود می بخشد. این فرآیند ادامه می یابد تا این که مقوله ها اشبا ع شوند. یعنی پژوهشگر به طور ذهنی درمی یابد که داده های جدید، اطلاعات جدید یا شناخت بیش تری نسبت به تدوین مقوله ها بدست نمی دهد. این فرآیند تدریجی که منجر به تکوین مقوله های مبتنی بر داده ها می شود، تحلیل مقایسه ای پیوسته داده است. بنابراین اعتبار بخشی (روایی)، بخش فعال از فرآیند تحقیق درنظریه برخاسته از داده ها است. علاوه بر تحلیل مقایسه ای پیوسته درجریان کد گذاری باز، در مرحله کدگذاری محوری نیز فرآیند مشابهی از بازبینی داده ها نسبت به مقوله ها انجام می پذیرد و پس از تکوین نظریه نیز پژوهشگر از طریق مقایسه فرآیند با فرآیندهای موجود در پیشینه ی تحقیق، به تحقیق اعتبار می بخشد. به طور کلی اگر محقق بداند که بدنبال چه چیزی می گردد و دقیقاً همان را پیدا کند تحقیق مورد نظر علاوه بر روایی، پایایی نیز خواهد داشت. یعنی اگر گردآوری اطلاعات تکرار شود، نه تنها همان داده های قبلی، بلکه همان نتایج قبلی بدست خواهد آمد. به عبارتی اگر تحقیقی دارای اعتبار باشد، مورد اعتماد نیز هست؛ اما عکس آن صحیح نیست، چون امکان دارد محقق با معیار غلطی به سنجش اقدام کند و در صورت تکرار، همان داده های غلط قبلی را به دست آورد (محمدی، 1387، 143). - پایایی (اعتماد پذیری) منظور از پایایی این است که اگر پدیده ای را با روش خاصی بیش از یک بار اندازه گیری کنیم، نتایج یکسانی به دست خواهدآمد هر چند در تحقیقات کیفی از ابزار تحقیق صحبت به میان نمی آید ولی می توان با بکارگیری بعضی وسایل درکار تحقیق، پایایی آن را به نمایش گذاشت که در رویکرد پژوهشی نظریه برخاسته از داده ها، علاوه بر تجزیه و تحلیل و ثبت داده ها و کدگذاری ها مجبوریم برداشت های خود را از محتوای مشاهدات بنویسیم، برای این منظور، محقق روی برگه هایی که متن مشاهدات روی آن نوشته شده، در یک طرف برگه جایی برای نوشتن مفاهیم (مقوله ها) خالی می گذارد( محمدی،1387، 141-139)که در این پژوهش، جداولی برای این امر تخصیص یافته تا چگونگی تعبیر و تفسیر ما از داده ها نشان داده شود. پژوهش نظریه برخاسته از داده ها چگونه ارزیابی می شود ؟ معیارهای ارزیابی یک پژوهش به روش نظریه برخاسته از داده ها بر ارزیابی نظریه پیشنهادی آن و نیز رویه کلی مورد استفاده در تولید آن، مبتنی است. زمانی که کیفیت یک پژ وهش به روش نظریه بر خاسته از داده ها ارزیابی می شود، در مورد نظریه سوالات زیر پرسیده می شود (بازرگان، همان، 127). 1-آیا میان مقوله ها و داده ها ارتباط آشکاری وجود دارد ؟ 2-آیا نظریه مفهوم فرآیند مورد مطالعه را تبیین می کند ؟ 3-آیا نظریه مسئله مورد بررسی و فرآیند واقعی آن را تبیین می کند ؟ 4-در صورتی که شرایط تغییر کند یا پژوهشگر داده های بیشتری گردآوری کند، نظریه تغییرمی کند؟ فهرست منابع الف - منابع فارسی 1.قرآن کریم، ترجمه الهی قمشه ای، مهدی. (1384). قم: دارالغدیر. 2. سید رضی، ابوالحسن محمدبن الحسین. (1379). نهج البلاغه. ترجمه ی محمد دشتی. چ دوم، قم: انتشارات پارساییان. 3. سید رضی، ابوالحسن محمدبن الحسین. (1368). نهج البلاغه. ترجمه سیدجعفر شهیدی. چ اول، تهران: شرکت انتشارات علمی وفرهنگی. 4. سید رضی، ابوالحسن محمدبن الحسین. (1377). نهج البلاغه با ترجمه و شرح فشرده. ترجمه محمد جعفر امامی و آشتیانی. چ پنجم، قم: انتشارات علی بن ابی طالب(ع). 5. ابن اعثم کوفی،محمدبن علی. (1372). الفتوح. ترجمه محمد ابن احمد مستوفی. تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی. 6. ابن خلدون، عبدالرحمن. (1359). مقدمه ی ابن خلدون. ترجمه پروین گنابادی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. 7. ابطحی، سید حسین. (1368). مدیریت منابع انسانی. چ پنجم، کرج: مؤسسه تحقیقات و آموزش مدیریت. 8. آریانپور کاشانی،عباس وآریانپور کاشانی، منوچهر. (1363). فرهنگ انگلیسی به فارسی. چ پنجم، تهران: انتشارات امیرکبیر. 9.آزاد ارمکی، تقی. ( 1387 ). اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان از فارابی تا ابن خلدون. چ سوم، تهران: سروش. 10. اتابکی، پرویز. ( 1380). فرهنگ جامع کاربردی فرزان. چ اول، تهران: نشر پژوهش فرزان روز. 11. استادی، رضا. (1379). بیست مجلس پیرامون عهد نامه مالک اشتر. چ اول، تهران: دارالکتب الاسلامیه. 12.استونر، جیمز ای.اف و دیگران. ( 1379). مدیریت. ترجمه پارساییان و اعرابی. چ چهارم، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی. 13. اقبال آشتیانی، عباس. ( 1382). شرح حال عبدالله بن المقفع. چ اول، تهران: اساطیر. 14. آل بورایی، محمد بن عبدالله. (1380). مدیریت و اداره دولتی در اسلام . ترجمه عبدالله جاسبی، نیکو مرام، ربیعی، رستمیان. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی. 15.الوانی،سید مهدی. ( 1385). مدیریت عمومی. چ چهل و یکم، تهران: نشر نی. 16. امینی، عبدالحسین. (1388). گزیده ای جامع از الغدیر. ترجمۀ محمد حسن شفیعی شاهرودی. چ چهارم، قم: انتشارات مؤسسه میراث نبوت. 17. بازرگان،عباس. ( 1389). مقدمه ای بر روش های تحقیق کیفی وآمیخته. چ دوم، تهران: دیدار. 18. بازرگان،عباس. (1385). جزوه آموزشی اقدام پژوهشی. تهران: دانشگاه تهران. 19. برکو، ری ام. و ولوین، آندرو دی. و ولوین، دارلین آر. (1378). مدیریت ارتباطات فردی و عمومی. ترجمه سید محمد اعرابی و داوود ایزدی. چ اول، تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی. 20. بهارستان، جلیل. (1384). مباحث مدیریت. چاپ اول، جامعۀ تعلیمات اسلامی یزد. 21. بهشتی، محمدحسین. (1365). مدیریت اسلامی و اوصاف رهبری. سازمان امور استخدامی کشور. 22. پیروز،علی ودیگران. (1384).مدیریت در اسلام. قم: پژوهشگاه حوزه ودانشگاه. 23. تقوی دامغانی، سیدرضا. (1368). نگرشی برمدیریت اسلامی. چ اول، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی. 24. توانایان فرد،حسن. تاریخ اندیشه های اقتصادی در جهان اسلام. تهران : بی جا، بی نا. 25. جعفری،سید محمدمهدی. (1372).پرتوی از نهج البلاغه. چ اول، تهران : وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی. 26. چاوشی،سیدکاظم. (1388). بررسی رویکردهای نظری به مدیریت اسلامی. فصلنامه پژوهشی میان رشته ای قرآنی. سال اوّل: شماره دوّم. 27. حاتمی، محمدرضا. (1384). مبانی مشروعیت حکومت در اندیشه سیاسی شیعه. چ اول، تهران: انتشارات مجد. 28. حاج سید جوادی،احمدرضا؛ فانی، کامران و خرمشاهی، بهاءالدین. ( 1372). دایره المعارف تشیع. چ دوم، ج 1، تهران: مؤسسه دایره المعارف تشیع. 29. حسینی سیاهپوش، سیدمحمود. (1365 ). تئوری عمومی سیستم ها از دیدگاه اسلام. تهران: جهاد دانشگاهی. 30. حلبی، علی اصغر. (1372). تاریخ تمدن اسلام ( بررسی های چند درفرهنگ و علوم عقلی اسلامی ). چ دوم، تهران: انتشارات اساطیر. 31. حلّی، حسن بن یوسف.(1407ق). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. ترجمه و شرح از حسن حسن زاده آملی. قم: دفتر انتشارات اسلامی. 32. خاکی، غلامرضا. (1384). روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی. چ دوم، تهران: نشر بازتاب. 33.خاکی، غلامرضا. (1388). روش تحقیق درمدیریت. چ چهارم، تهران: انتشارات بازتاب. 34. خوانساری، جمال الدّین محمّد. (1360) . شرح عزر الحکم و دررالکلم. چ سوم، تهران: دانشگاه تهران. 35. دلشاد تهرانی، مصطفی. (1379). حکومت حکمت. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. 36. دهخدا، علی اکبر. (1370). لغت نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. 37. ذاکر صالحی ، غلامرضا. (1373). دید گاه دانشمندان مسلما ن در زمینه حاکمیت. مجله مصباح. پاییز: شماره 11. 38. ذکاوتی قراگزلو، علیرضا. ( 1367 ). زندگی و آثار حاحظ. چ اول، تهران: شرکت علمی و فرهنگی. 39. رابینز، استیفن پی. (1390). مبانی رفتار سازمانی. اعرابی و پارسائیان، چ سی ویکم، تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی. 40. رابینز، استیفن. (1381 ). تئوری سازمان. ترجمه سید مهدی الوانی و دانایی فرد. چ پنجم، تهران: صفار. 41. رضاییان، علی. (1369). اصول مدیریت. چ اول، تهران: سمت. 42. رضاییان، علی. (1390). مبانی سازمان و مدیریت. چ چهاردهم، تهران: سمت. 43. سارتون، جرج. (1383). مقدمه بر تاریخ علم. ترجمه غلامحسین صدری افشار. چ دوم، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. 44. ساده، مهدی. (1375). روش های تحقیق. تهران: انتشارات ساده. 45.سعادت، اسفندیار. (1369). نقدي بر مدل كلاسيك تصميم گيري. دانش مديريت. تابستان و پائيز: شماره 9و10. 46.سعادت،اسفندیار. (1372). فرایند تصمیم گیری در سازمان. تهران: مؤسسه چاپ وانتشارات دانشگاه تهران. 47. سید جوادین، سید رضا. (1382). مروری جامع بر نظریه های مدیریت و سازمان. چ اول، تهران: نگاه دانش. 48.شفریتز جی. ام و استیون اوت، جی.(1379). تئوری سازمان : اسطوره ها. ترجمه علی پارسائیان. تهران کتاب فرزانه. 49.صادق پور، ابوالفضل و مقدس، جلال. (1370). نظریه جدید سازمان ومدیریت. تهران: انتشارات فروردین. 50. صفر زاده،حسین. (1385 ). تئوری های مدیریت. چ دوم، تهران: پوران پژوهش. 51. طباطبایی، سید محمد حسین. (1376). تفسیر المیزان. تهران: نشر دارالکتب الإسلامیه. 52.ظریفیان، غلامرضا. (1376). دین و دولت دراسلام. تهران: میراث ملل متحد. 53.علوی زادگان، ابراهیم. ( 1390). ابن خلدون ؛ نظریه پرداز مقدم بر فیلسوفان غرب. روزنامه رسالت: شماره 7444. (الکترونیکی). 54. غزالی، محمد بن محمد. (1351). نصیحة الملوک. تصحیح و مقدمه از جلال الدین همایی. تهران: انجمن آثار ملی. 55.فارابی، ابو نصر محمد. (1361). آراء اهل المدینة الفاضله. ترجمه سید جعفر شهیدی، چ دوم، تهران: طهوری. 56.فارابی، ابو نصر محمد. ( 1358 ). سیاست مدینه. ترجمه و تحشیه از جعفر سجادی. تهران: انجمن فلسفه ایران 57.فیضی، طاهره. ( 1383). مبانی سازمان و مدیریت. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور. 58.قمی، محمد .(1376). کنز الدقائق و بحر الغرائب. چ اول، مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی منابع دفاعی. 59.کریم زاده میبدی، علی. (1383 ). متفکران عرصه مدیریت. نشریه مصباح. سال سیزدهم، شماره 53. (الکترونیکی). 60. لاودن، کنت سی. و لاودن، جین پی. (1389). سیستم های اطلاعات مدیریت. ترجمة حبیب رود ساز و سینا محمد نبی و امیرحسین بهروز. چ دوم، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی. 61.لمبتون، آن و سواین فورد، کاترین. ( 1380 ). دولت و حکومت دراسلام. ترجمه: سید عباس صالحی و محمد مهدی فقیهی، چ دوم، تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج. 62.محمدی، بیوک. ( 1387). درآمدی بر روش تحقیق کیفی. چ اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. 63.محمدی، علی.(1385). مدیریت سازمان. تهران: دانشگاه پیام نور. 63.مصباح یزدی، محمد تقی.(1391). پیش نیازهای مدیریت اسلامی. چ چهارم، قم: مؤسسه آموزش و پژوهشی امام خمینی. 65.مطهری، مرتضی. ( 1386). سیری در نهج البلاغه. تهران: انتشارات صدرا . 66.مطهری، مرتضی. (1353). عدل الهی. چ سوم، تهران: مؤسسه انتشارات اسلامی . 67.مطهری،مرتضی. (1364). امامت و رهبری. چ دوم ،تهران: انتشارات صدرا. 68.معلوف،لویس. (1382). فرهنگ بزرگ جامع نوین عربی به فارسی. ترجمه احمد سیّاح، تهران: انتشارات اسلام.. 69.مکارم شیرازی، ناصر.(1369) . تفسیر نمونه. چ اول، قم: مدرسه الامام امیرالمؤمنین. 70.مکارم شیرازی، ناصر. ( 1368). مدیریت و فرماندهی در اسلام. قم: انتشارات هدف. 71.منصوریان،یزدان. (1385). گراندد تئوری چیست و چه کاربردی دارد. ویژه نامه همایش علم اطلاعات و جامعه اطلاعاتی. اصفهان: دانشگاه اصفهان. 72.مهرگان، محمد رضا. (1382). پژوهش عملیاتی. چ هفدهم، تهران: نشر کتاب دانشگاهی. 73.نطقی ، حمید. (1359). مدیریت و روابط عمومی. تهران: انتشارات دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی. 74.مصباح یزدی، محمدتقی(1376)« پیش نیازهای مدیریت اسلامی » تهران، مؤسسه امام خمینی. 75. نجمی زنجانی،محمد (1319)«ابن سینا و تدبیر منزل» تهران:چاپخانه ایران. 76.هدایتی، سیدهاشم. (1381). جایگاه ارزشها در تئوریهای مدیریت. ماهنامه تدبیر، سال سیزدهم، شماره 130. (الکترونیکی). ب- منابع عربی 1.ابن ابی الحدیدالمعتزلی، عزّالدین عبدالحمید. (1378ق). شرح نهج البلاغه. چ اول، مصر: داراحیاءالکتب العربیه. 2.الحسینی الخطیب، السیّد عبدالزّهراء. (1395ق). مصادر نهج البلاغه و أساینده. الطبعه الثانیه، بیروت: مؤسسه الاعمی للمطبوعات. 4.الکراجکی، محمد بن عثمان. (1405 ق). کنز الفوائد. بیروت: دارالأضواء. 5.راغب اصفهانی، ابی القاسم الحسین بن محمد. (1412 ق). المفردات فی غریب القرآن. چ اول، دمشق- بیروت: دارالقلم، الدار الشامیه. 6.سبط ابن الجوزی، یوسف ابن قزاوغلی. (1401ق). تذکره الخواص. چ اول، بیروت: مؤسسه اهل البیت علیهم السلام. 7.قمی، عباس. (1428ق). سفینه النجار. چ پنجم،قم: دارالاسوۀ للطیعۀ والنشر. 8. مجلسی، محمد باقر. (1403ق). بحارالانوار. چ سوم،لبنان- بیروت: دارإحیاءالتراث العربی. ج- منابع انگلیسی 1-Archer, Ernest R.(Feb1980). "How to make a business decision: An analysis of theory and practice"; Management Review, No. 69. 2-Blai, Boris(Jan 1986) "Eight steps to successful problem solving"; Supervisory Management. 4- Calvert, Randall(1989) "Political Decision Making with Costly and Imperfect Information"; in P. E. Johnson; Formal Theories of Politics: Mathematical Modelling in Political Science; New York: Pergamon Press. 5-Davis, Gordon B. & Margrethe H. Olson(1984)" Management Information Systems: Conceptual Foundations, Structure, and Development" 2nd Ed. New York: McGraw-Hill. 6-Drucker, Peter(Feb1987) "How the effective executive does it?"; Fortune. 7-Glaser, B.& strauss,A(1967) ''The Discovery of the Grounded Theory: Strategres for Qualitative Research'' , New york. 8- Keeney, Ralph L(1998)" Smart Choices: A Practical Guide to Making Better Decisions" Boston: Harvard Business School Press. 9-Kenji,Doya&shadlen,Michael N(2012)"Decision Making".current opinion in Neurobiology22(6). 10- March, James G(1994)" A Primer on Decision Making" New York: Free Press. 11-Neuman,Lawrence(1977) ''Socialresearch methods : qualitative and quantitative approches''3d.ed.Boston, Allun and Bacon. 12-Powell,R(1999)''Recent trends in research: amethodological essay'',Library and Information Science Research , Vol, 21NO.1. 13-Render, Barry & Ralph Stair, Jr(1992)" Introduction to Management Science" Boston: Allyn and Bacon. 14-Robbins, Stephen, P(2000)" Managing Today" New Jersey: Prentice Hall. 15--Robbins, Stephen, P(1998)"Management Concepts Applications"1998 16- Selden,L(2005) ''On grounded theory-with some malice''.Journal of Documentation , vol,6 1NO.1. 17-Simon, Herbert A(Oct 1986) "Rationality in Psychology and Economics" Journal of Business". 18-Simon, Herbert A(Feb 1987) "Making Management Decisions: The role of Intuition and Emotion" Academy of Management Executive; No. 1. 19-Simon, Herbert H(1980) "Cognitive Science: The newest science of the artificial" Cognitive Science. 20-Sousa.C.A.A& Headriks, P.H.J(2006)" The need for grounded theory in developing a knowbedge based view of organization research methods" vol.9, NO3. 21-Stone, Deborah(1997)" Policy Paradox: The Art of Political Decision Making" London: w. w. Norton & Company. 22-Strauss, A.and Corbin,j (1998)”Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Thechnique"(2nd Edition), sage, Newbury Park,London. د- منابع اینترنتی 1-ReasearchMethodology,Association of operating Room nurses Journal,available at: (http://www.Findarticle.com)cf-o/mofs1) 2-/http://www.fig.ir/course/elearning/34-article003.html.1 /http://www.en.wikipedia.org/wiki/financial management. 3-