بررسی میزان پایبندی مذهبی دانشجویان (docx) 126 صفحه
دسته بندی : تحقیق
نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحات: 126 صفحه
قسمتی از متن Word (.docx) :
عنوان :
بررسي ميزان پايبندي مذهبي دانشجويان
استاد راهنما:
دكتر فولاديان
گردآورندگان :
رشته تحصيلي :
مطالعات خانواده
فصل اول :کلیات
مقدمه
درادوار مختلف تاريخ بشري يكي از مولفه هاي مهم حيات اجتماعي انسان ها دين بوده است . كمتر جامعه اي را سراغ داريم كه دين با اشكال و تعاريف مختلف در هويت فردي و اجتماعي آن سهم وافري نداشته باشد. دين نه تنها از زندگي انسان امروزي كنار نرفته بلكه همچنان يكي از اركان مهم اجتماعات بشري باقي مانده است. به طوريكه تعميق تداوم حيات ديني از يك سو گرايش فطري و ذاتي انسان عصر كنوني از سوي ديگر موجب شده دين و گرايشات ديني در زمره مهمترين دغدغه هاي عصر كنوني باشد.
بازگشت جهاني انديشه هاي ديني و جنبش هاي اجتماعي يكي از غير منتظره ترين رويدادهايي است كه قرن حاضر با آن مواجه است. امري كه ظهور و بروز ديدگاهها و موانع مختلف در اين حوزه را به دنبال داشته است اين امر براي جوامع ديني همچون جامعه ما اگر چه فاكتور بسيار مثبتي قلمداد مي شود تلاشهاي بسياري را نيز در اين حوزه به ياري مي طلبد چرا كه حفظ و صيانت از روشهاي ديني – اسلامي و دفاع از حقانيت اين شريعت آسماني مسئوليت تك تك آحاد جامعه را خاطرنشان ساخته و وظايف خطير برنامه ميزان نظام را يادآور ميشود.
بيان مساله
رشد فزاينده هنجارها و ارزشهاي غير ديني وگاها ضدديني در كنار بي تفاوتي رو به گسترش جامعه در خصوص باورهاي مذهبي از جدي ترين مسائلي است كه در حال حاضر جامعه ما را با چالشهاي جدي مواجه ساخته است. آميختگي انگاره هاي ديني –مذهبي با ارزشها وهنجارهايي كه ماهيتا محتواي ديني نداشته و از عوامگرايي صرف ناشي مي شود ، باعث شده حقيقت دين بر اغلب اعضاء جامعه پوشيده مانده و بستر مساعدي را در جهت دين گريزي ودين ستيزي از سوي برخي اعضاء جامعه و بويژه تحصيل كردگان فراهم آورد بطوريكه براي پاره اي از افراد جامعه اين تصور قالبي را ايجاد كرده كه دين ودانش در تعامل با هم بوده و قابل تلفيق نمي باشند. اين مسائل درمحيط هاي آموزشي بويژه دانشگاه بيش از هر فضاي ديگري نموديافته است به گونه اي كه با گذرزمان شاهد كمرنگ شدن پايبندي دانشجويان به دين و سستي در اعتقادات مذهبي آنها هستيم . اين امر در كنار اهميت نقش سرنوشت ساز قشر تحصيل كرده جامعه درآينده كشورو چشم داشتها و مطالبات روزافزون جامعه از آنان براي پيشبرد اهداف جامعه در عرصه هاي گوناگون بويژه در بعد فرهنگي – كه مذهب از زير ساختهاي اساسي آن است ، بيشتر نمود مي يابد. آنهابيتبتتت
گذشته از آن عدم استفاده بهينه از سرمايه هاي مادي و معنوي موجود در محيط دانشگاه و بي توجهي مسئولين و برنامه ريزان آموزشي نسبت به اين سرمايه ها براي پرورش انديشه هاي ديني و تحكيم زير بناهاي مذهبي دانشجويان از مسائل مسلمي است كه پيشاوري جامعه است بويژه متأسفانه ذهنيت منفي برخي از اعضاء جامعه نسبت به محيط دانشگاه و مشخصاً دانشگاه آزاد در خصوص ضعف و سستي در پايبندي دانشجويان به دين و معارفت ديني در اين قبيل دانشگاهها باعث شده اين امر بيش از پيش مسأله ساز شود در كنار آن شكلگيري و رشد فضاي فكري دانشجويان در محيطي كه آنچنان كه انتظار مي رود عهده دار رسالت آموزش و تحكيم زيربناهاي ديني نيست علاوه بر آنكه پاسخي به كنكاش هاي ذهني دانشجويان در اين زمينه نداده و چالشي را مرتفع نمي سازد هزاران چالش جديد را ايجاد نموده و با انتقال آن به جامعه مسائلي جديدتري در سطح بسيار وسيع فراهم خواهد آورد.
اين مسائل توجه جدي و تدقيق روز افزون به بررسي ميزان پايبندي دانشجويان دانشگاه را به دين آشكار مي سازد چرا كه با اطلاع از ميزان پايبندي دانشجويان دانشگاه به دين و معارف ديني علاوه بر آنكه از مخاطرات آتي جامعه پيش گيري راه حل مناسبي براي مسائل مطرح شده در فوق پيش روي، قرار خواهد داد. اميد اينكه اين تحقيق و تحقيقاتي از اين دست گام مؤثري در اين راستا باشد.
ضرورت تحقيق:
دانشگاه با گسترش وسيع آموزشي و حجم زياد مخاطبانش از عرصه هايي است كه نقش كليدي در انديشه سازي و انديشه پروري در جامعه ها دارد. اهميت غير قابل انكار دانشگاه در تعميق ارزشها و هنجارهاي اجتماعي واقعيتي است كه به يقين از نگاه تيز بين مسئولين و سياست گذاران آموزشي پنهان نمانده و كوشش هاي گوناگون در اصلاح و بهبود كيفيت فضا و محتواي آموزشي در دانشگاه ها از مصاديق بارز آن است . ليكن تلاشهاي صورت گرفته از سوي مسئولين در مقايسه با اهميت سرمايه هاي مادي و معنوي كه دانشگاه چه در بعد مادي و چه در ابعاد انساني در اختيار سياست گذاران و متوليان امر آموزشي قرار مي دهد، بسيار اندك است لذا مغنتم دانستن اين سرمايه ها و استفاده بهينه از آنها از ضرورت هاي اساسي است كه لزوم تحقيق و پژوهش در ارتباط با ميزان مقيد و پايبندي دانشجويان به دين را آشكار مي سازد.
همچنين محيط دانشگاه از بهترين عرصه هايي است كه بستر لازم جهت ايجاد و ابقاء انديشه هاي ديني را در ذهن دانشجويان فراهم مي آورد و به دليل برخورداري از امكانات گوناگون فرصت آشنايي هر چه بيشتر و عميق تر دانشجويان با معارف ديني را در اختيار آنان قرار مي دهد از ديگر سوي كميت و كيفيت سرمايه انساني كه در اختيار دانشگاه است يعني دانشجو و بويژه شرايط خاص سني و روحي- رواني كه دانشجويان در سنين تحصيل در دانشگاه از آن برخوردارند قابليت انعطاف و تأثير پذيري بيشتري را در آنها ايجاد نموده كه اين مي تواند بعنوان مهمترين امكان توسط مسئوليت مورد استفاده بهينه قرار گرفته و به ارتقاء و رشد فكري دانشجويان در زمينه مسائل ديني كمك كند.
اين موارد در كنار انتظار جامعه از نقش غير قابل انكار دانشگاه در ايجاد زير بناهاي فكري و شخصيتي جوانان و مطالبات به حق جامعه از دانشگاه در تأمين فضاي فكري سالم و ترويج آن به ساير ابعاد زندگي اجتماعي دليل ديگري است كه دقت نظر در حوزه مذكور و بررسي هاي لازم در اين خصوص را مي طلبد. گذشته از موارد ذكر شده در فوق موج گسترده تبليغات منفي عليه باور داشتها و انكارهاي ديني در كشورهاي مسلمانان و بويژه در كشورها كه از سوي دشمنان و رسانه هاي خارجي به طور همه جانبه ذهن و فكر اقشار مختلف و بويژه جوانان را هدف قرار داده، واقعيتي است كه غفلت از آن عواقب وخيمي براي جامعه در ابعاد گوناگون به بار خواهد آورد لذا توجه به اين امر و مقابله با آن از طريق آگاهي از ميزان پابندي دانشجويان دانشگاه به دين و انگاره هاي ديني و برنامه ريزي اصولي در جهت حفظ و ارتقاء مؤلفه هاي ديني، ضرورت پرداختن به اين موضوع را بطور جدي خاطر نشان مي سازد.
اهداف پژوهش:
اهداف پژوهش حاضر در دو بعد اهداف كلي و اهداف فرعي قابل تجزيه است:
نخستين هدف كلي پژوهش حاضر عبارت است:
الف) عوامل درون دانشگاه مؤثر در پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين، كه اهداف فرعي زير را در بر مي گيرد.
بررسي ميزان تأثير ضوابط و مقرران مربوط به مسائل اسلامي در محيط دانشگاه بر پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين.
بررسي ميزان تأثير برگزاري مراسم مذهبي در ايام خاص در محيط دانشگاه بر پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين.
بررسي ميزان تأثير وجود امكانات لازم در جهت رشد فضاي فكري دانشجويان در محيط دانشگاه بر پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين.
بررسي ميزان تأثير كيفيت متون آموزشي دانشگاه بر پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين.
بررسي تأثير برگزاري مراسم مذهبي در ايام خاص در محيط دانشگاه بر ميزان پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين.
بررسي تأثير برگزاري مراسم نماز جماعت در محيط دانشگاه به ميزان پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين.
بررسي تأثير پايبندي اساتيد دانشگاه به دين و مؤلفه هاي ديني بر ميزان پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين.
بررسي تأثير كيفيت پوشش و وضعيت ظاهري اساتيد و ساير دانشجويان بر ميزان پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين.
دومين هدف كلي پژوهش حاضر عبارت است:
ب) بررسي عوامل برون دانشگاهي مؤثر در پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين كه اهداف فرعي زير را در بر مي گيرد:
1- بررسي تأثير تعامل و ارتباط با همسالات كم اعتقاد بر ميزان پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين.
2- بررسي تأثير ميزان مطالعه كتب مذهبي توسط دانشجويان دانشگاه آزاد بر پايبندي آنان به دين.
3- بررسي تأثير كيفيت پوشش دانشجويان دانشگاه آزاد بر ميزان پايبندي آنان به دين.
4- بررسي تأثير ميزان رعايت موازين اسلامي توسط دانشجويان دانشگاه آزاد بر ميزان پايبندي آنان به دين
5- بررسي ميزان تقيد و پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به فرائض ديني از جمله نماز و تأثير آن بر ميزان پايبندي آنان
6- بررسي تأثير سطح تحصيلات خانواده بر ميزان پاپبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين
7- بررسي تأثير منطقه سكونت دانشجويان دانشگاه آزاد بر ميزان پايبندي آنان به دين .
8- بررسي تأثير ميزان برخورداري دانشجويان دانشگاه آزاد از رفاه اقتصادي بر ميزان پايبندي آنان به دين.
فرضيات پژوهش:
فرضيه پژوهش حاضر با توجه به عوامل برون دانشگاهي و عوامل درون دانشگاهي مؤثر بر پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين.
الف: عوامل درون دانشگاه مؤثر در پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين.
اعمال ضوابط و مقررات در رابطه با مسائل اسلامي در محيط دانشگاه در ارتباط مستقيم با پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين
ايجاد فضاي ديني و مذهبي در محيط دانشگاه در ارتباط مستقيم با پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين قرار دارد.
وجود امكانات لازم در جهت رشد فضاي فكري در محيط دانشگاه درارتباط با مستقيم با پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين قرار دارد.
متون آموزشي دانشگاه در ارتباط مستقيم با پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين قرار دارد.
برگزاري مراسم مذهبي در ايام خاص در محيط دانشگاه در ارتباط مستقيم با پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين قرار دارد.
برگزاري مراسم نماز جماعت در محيط دانشگاه در ارتباط با پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين قرار دارد.
پايبندي اساتيد به دين و مؤلفه هاي ديني در ارتباط مستقيم با پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين قرار دارد.
نوع پوشش و وضعيت ظاهري اساتيد در محيط دانشگاه در ارتباط مستقيم با پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين قرار دارد.
نوع پوشش و وضعيت ظاهري ساير دانشجويان در محيط دانشگاه در ارتباط مستقيم با پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين قرار دارد.
ب) عوامل برون دانشگاهي مؤثر در پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين:
1- تعامل و ارتباط با همسالان كم اعتقاد در ارتباط با پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين قرار دارد.
2- ميزان مطالعه كتب مذهبي توسط دانشجويان در ارتباط مستقيم با پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين قرار دارد.
3- رعايت حجاب و موازين اسلامي از سوي دانشجويان در ارتباط مستقيم با پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين قرار دارد.
4- نوع پوشش و آرايش دانشجويان در ارتباط مستقيم با پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين قرار دارد.
5- ميزان تقيد و پايبندي به فرايض ديني از جمله نماز در ارتباط مستقيم با پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين قرار دارد.
6- سطح تحصيلات خانواده در ارتباط مستقيم با پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين قرار دارد.
7- منطقه سكونت به لحاظ شهري يا روستايي بودن در ارتباط مستقيم با پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين قرار دارد.
8-منطقه سكونت در شهر در ارتباط مستقيم با پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين قرار دارد.
9- ميزان درآمد در ارتباط مستقيم با پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين قرار دارد.
10- ميزان برخورداري از رفاه اقتصادي در ارتباط با پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين قرار دارد.
11- نوع پوشش و ميزان رعايت موازين اسلامي توسط دانشجويان چه تأثيري بر پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين دارد.
12- ميزان تقيد و پايبندي به فرائض ديني از جمله نماز چه تأثيري بر پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين دارد.
13- سطح تحصيلات خانواده چه تأثيري به پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين دارد.
14- منطقه سكونت دانشجويان چه تأثيري به پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين دارد.
15- ميزان برخورداري دانشجويان از رفاه اقتصادي چه تأثيري به پايبندي دانشجويان دانشگاه آزاد به دين دارد.
فصل دوم :ادبیات نظری
بررسي آثار و پژوهش هاي انجام شده
زواريان، زهرا/ نيك خواه ناهيد/ مهدي پور، سهيلا/ جايگاه مذهب در اعتقاد عملي جوانان
اين تحقيق به بررسي ميزان شناخت و نحوه برداشت جوانان از مذهب مي پردازد و اين كه جوانان تا چه اندازه با دين آشنايند و دين تا چه حد در عملكرد و زندگي روزمره آنان مؤثر است.
جمعيت نمونه تحقيقي حدود 700 نفر از دانش آموزان دبيرستانهاي دخترانه و پسرانه مناطق مختلف شهر تهران بوده اند.
مهم ترين يافته هاي تحقيق عبارتند از:
95 درصد پاسخگويان وجود خدا را با ور داشته و نسبت به خداوند ابراز علاقه و دوستي كرده اند در حالي كه تنها 76 درصد قيامت را باور داشته اند.
71 درصد پاسخگويان نقش مذهب را در زندگي مثبت دانسته و نسبت كساني كه اسلام را دين كاملي تلقي كرده اند تنها 54 درصد بوده اند.
تنها 51 درصد پاسخگويان اعمال مذهبي را انجام مي دهند 67 درصد نماز مي خوانند كه از اين نسبت 32 درصد از روي عادت يا اجبار نماز مي خوانند گرايش به مطالعه كتابهاي مذهبي 16 درصد است.
34 درصد پاسخگويان اعمال خلاف مذهب انجام مي دهد .
67 درصد پاسخگويان اطلاعات مذهبي خود را ناكافي اعلام كرده اند.
نتيجه گيري نهايي محققين آن است كه عملكرد ديني و رعايت اصول مذهبي كاهش چشمگير داشته ونگرش جوانان نسبت به مذهب سطحي موردي و بدون شناخت فلسفه مذهب و احكام ديني است علت نگرش به دين از نظر محققين و براساس نتايج تحقيقي، ناكافي مبلغين ديني در معرفي و تفهيم درست دين و از سوي ديگر عدم ارضاي نيازهاي اوليه جوانان است.
رونقي، مرضيه، بررسي تأثيرنگرش هاي ديني بر نحوه عملكرد اقتصادي
گروه هاي اجتماعي مختلف (بازاريان)، پايان نامه كارشناس ارشد جامعه شناسي، به راهنمايي غلامعباس توسلي، دانشگاه تهران
محقق نگرش به دين دارد در سه سطح مردي، نهادي، اجتماعي مورد بررسي قرار داده و شاخص هايي نظير شناخت از افراد مذهبي جامعه، علائق مذهبي پاسخگو ميزان دغدغه ديني پاسخگو، حضور در مساجد زيارتگاه ها از نظر پاسخگويان را سنجيده است نحوه عملكرد اقتصادي نيز با شاخص هايي نظير قناعت اقتصادي، فعاليت اقتصادي فردي يا گروهي، اهميت پول در زندگي و رابطه با افراد پولدار غير متدين اندازه گيري شده است. نمونه تحقيق شامل 228 واحد تجاري در بازار تهران است كه با روش نمونه گيري چند مرحله اي انتخاب شده اند. نتايج تحقيق نشان مي دهد كه:
اولاً: افراد در سنين مختلف نگرش هاي ديني متفاوتي دارند.
ثانياً: بين نگرش هاي ديني در سنين مختلف و نحوه عملكرد اقتصادي افراد رابطه وجود دارد در واقع شكل گيري نحوه خاصي از عملكرد اقتصادي نمي تواند به دور از چارچوب اعتقادات ديني افراد مورد بررسي قرار گيرد.
ثالثاً: سن و سابقه در نحوه عملكرد اقتصادي اثر مي گذارند يعني افراد واقع در سنين بالاتر و داراي سابقه بيشتر در عملكرد اقتصادي خود بيشتر شؤن و ضوابط ديني را رعايت مي كنند.
صباغ پور/ علي اصغر، بررسي نگرش هاي سياسي مذهبي جوانان
دكور تهراني (22-17 ساله) و عوامل مؤثر بر شكل گيري آن، پايان نامه كارشناسي ارشد جامعه شناسي، به راهنمايي غلامعباس توسلي، دانشگاه تربيت مدرس
چكيده تحقيق بر روي 226 نفر در منطقه شمال و جنوب تهران انجام شده است. تحليل يافته ها با استفاده از روش هاي آمار توصيفي نظير توزيع فراواني و هيستوگرام و آمار استنباطي شامل ضريب همبستگي پيرسون، تا اوبي، كاما، كرامر، آزمون كي دو و نيز تحليل واريانس و تحليل رگرسيون چند متغيري صورت گرفته است.
نگرش مذهبي بر اساس شاخص هاي زير بررسي شده:
ميزان شناخت افراد مذهبي جامعه
علاقه و رجحانهاي مذهبي پاسخگو
ميزان اطلاعات و آگاهي هاي مذهبي پاسخگو
ميزان دين حسي پاسخگو (به معناي واكنش پاسخگو نسبت به كساني كه تفاوت مذهبي با آنان دارند كه با طيف بوگاردوس سنجيده شده است.)
ميزان گرايش پاسخگو به مشاركت در امور ديني
نگرش جوانان نسبت به كيفيت حجاب بانوان
يافته هاي تحقيق بيانگر آن است كه نگرش هاي مذهبي (و البته نگرش هاي سياسي) جوانان در هر دو منطقه شمال و جنوب تهران در حد اندكي قرار دارد. به نظر محقق دليل را بايد در مشكلات و نيازهاي اساسي معيشتي جوانان، دلزدگي جوانان از مذهب به دليل نوع تبليغات حكومتي، اشتغال به تحصيل، ورزش و هنر و اشباع ذهن و عاطفه جوانان به وسيله مقولات جستجو نمود. از ديگر نتايج تحقيق آن كه در شمال و جنوب تهران،بعد عاطفي نگرش هاي مذهبي در رتبه اول، بعد رفتاري دررتبه دوم و بعد شناختي در ربته سوم قرار گرفته است. البته بعد رفتاري نگرش در جنوب تهران قوي تر از شمال تهران است.
مرجايي سيد هادي، بررسي ميزان دين گرايي و ايمان ديني در بين دانشگاهيان، شوراي عالي انقلاب فرهنگي با كمك جهاد دانشگاهي تهران 1379
پژوهش مذكور ضمن سنجش اعتقادات ديني دانشجويان دانشگاه هاي تهران با تكيه بر بعد فردي دينداري، جهت گيري دانشجويان را در قالب گونه آماري (idealtype) دو گرايانه شامل جهت گيري بنياد گرايانه و سكولاريتي (عرقي گرايانه) بررسي كرده است.
جامعه آماري اين پژوهش مشتمل بر 600 نفر از دانشجويان دانشگاه هاي دولتي و آزاد اسلامي شهر تهران كه به شيوه نمونه گيري خوشه اي چند مرحله اي انتخاب شده بودند مي باشد.
يافته هاي نشان داده به لحاظ اعتقادات ديني، يعني رعايت شعائر و مناسك ديني كه بر جنبه فردي دينداري دلالت دارد دانشجويان در وضعيت نسبتا مطلوبي قرار دارند به نحوي كه اعتقادات ديني 78 درصد آنها در سطح متوسط به بالا ارزيابي شده است. ولي در بخش جهت گيري ديني تفاوت ها قابل توجه تر است. در اين بخش چهار عامل تعامل دين، سياست ، تعامل دين و دنيا، دين و علماي ديني و تكثير گرايي سنجيده شده ميزان جهت گيري سكولاريتي دانشجويان به ترتيب 5/36%، 16%، 5/43%، 6/48% بوده است.
نتايج بدست آمده از نه گويه اي كه جهت گيري دانشجويان در عرصه دين و سياست را ارزيابي كرده اند نشان مي دهد. در مجموع حدود 36 درصد دانشجويان درباره رابطه دين و سياست جهت گيري سكولاريتي و حدود 35 درصد جهت گيري بنياد گرايانه داشته اند. محقق نتيجه مي گيرد با توجه به اين كه دانشجويان در جهت گيري درباره اين موضوع به دو طيف كاملا مساوي با دو جهت گيري متعارض تقسيم شده اند شكاف ا عتقادي بوجود آمده در جامعه دانشگاهي ناشي از اعتقادات دانشجويان به مناسك و شعائر نيست بلكه محل تعارض و اختلاف در نوع برداشت بنياد گرايانه يا سكولاريتي از مبادي در عرصه سياست است هم چنين 16 درصد دانشجويان درباره تعامل دين ودنيا داراي جهت گيري سكولاريتي و 45 درصد داراي جهت گيري بنيادگرايانه اند.
بررسي گرايش هاي ديني دانشجويان، معاونت فرهنگي جهاد دانشگاهي دانشگاه اصفهان 1375
جامعه آماري 958 نفر از دانشجويان دانشگاه هاي اصفهان (علوم پزشكي، صنعتي اصفهان و دانشگاه اصفهان) بوده اند.
پرسش محوري پژوهش اين بوده است كه آيا با تحولات و نوسازي هايي كه در دو دهه پس از انقلاب صورت گرفته اعتقادات ديني دانشجويان سكولار شده يا خير؟ پژوهشگران اين بررسي جهت سنجش سكولاريسم ابتدا از بعد نظري يك سنخ شناسي عرضه نمودند و ميزان پايبندي و اعتقادات ديني را بر روي پيوستاري كه يكسوي آن بي ديني (معاند) و سوي ديگر مسلمان انقلابي قرار داشت بررسي كردند. يافته هاي تحقيق نشان داد كه 2/71% دانشجويان در حد مسلمانان انقلابي، 7/64% مسلمان روشنفكر، 4/56% مسلمان سنتي، 3/43 مسلمان علم زده، 6/40% مسلمان حجيته اي ، 5/16% بي دين )معاند) 16% مسلمان اسمي و 1/13% به دين بي اعتنا بوده اند. به اين معنا كه دخالت دين در دنيا را امري پسنديده و مقبول دانسته اند بررسي عامل سوم نشان داد كه 5/43 درصد پاسخگويان ديدگاه سكولاريتي و 1/26 درصد جهت گيري بنياد گرايانه دارند. بنابراين بخش قابل توجهي به جايگاه برتر و ممتاز علماي دين و نهاد روحانيت ترديد دارند و براساس ديدگاه سكولاريتي معتقد به تقدس زدايي از علماي دين و نهاد روحانيت هستند.
توزيع نظرات پيرامون عامل چهارم نيز نشان مي دهد كه 486 درصد دانشجويان جهت گيري سكولاريتي و 17 درصد جهت گيري بنياد گرايانه دارند. اين عامل (انحصار گرايي ديني) مشتمل بر دو بعدديني (سنجش حقانيت دين اسلام نسبت به ساير اديان) ودرون ديني (حقانيت مذهب شيعه نسبت به ساير مذاهب) است به لحاظ سنخ شناسي تجربي عرصه هاي مختلفي كه در آن از غلظت بنياد گرايي كاسته شده و به دامنه تفكرات سكولاريتي افزوده شده به ترتيب اهميت عبارتند از: تعامل دين با ساير مذاهب و اديان (تكثر گرايي ديني) تعامل ديني و علماي ديني، تعامل دين و سياست و تعامل دين با امور دنيا و عقلانيت.
بلالي- اسماعيل، سنجش گرايش ديني دانشجويان روزانه دانشگاه تبريز و بررسي نقش يادگيري اجتماعي در آن 1377
محقق در اين پژوهش با استفاده از روش مطالعه پيمايشي و با بهره گيري از 45 گويه به سنجش ميزان گرايش ديني 325 نفر از دانشجويان پرداخته است. مجموعه گويه ها از طريق تحليل عاملي به سه بعد اساسي شامل اعتقاد ديني، آمادگي رفتاري ديني و شناخت دين دلالت مي كنند. ضرايب مربوط به روايي مقياس ها براي بعد اول 80% ، بعد دوم 85% و بعد سوم 86% گزارش شده است.
يافته هاي تحقيق نشان دادكه بين اعتقاد ديني و آمادگي رفتاري ديني و جنسيت تفاوت معني داري وجود دارد بدين ترتيب كه بعد اعتقاد ديني دانشجويان دختر نسبت به پسر بيشتر است ولي در بعد آمادگي رفتاري نمره مردان بيش از زنان است و در بعد شناختي تفاوتي بين دو جنس وجود ندارد.
تحليل ها رگرسيوني متغيرهاي مستقل مطالعه فوق با ابعاد اعتقاد و ديني نشان دهنده وجود رابطه بين اعتقاد ديني با نوع الگوي مذهبي، نوع دوستان، ارزيابي فرد از اطلاعات منابع ديني، هم اتاقي هاي فرد، ارزيابي وي از اطلاعات خود و مذهبي بودن مادر و پدر اوست.
علي اسدي و مهدي بركشي و منوچهر محسني تحقيقي با عنوان گرايش هاي فرهنگي و نگرش هاي اجتماعي در ايران، انجام داده كه رفتارهاي مذهبي مورد مطالعه قرار گرفته در اين پژوهش عبارت بوده است از: نماز، روزه، نذر و نياز، خمس و زكات، زيارت اهل قبور، شركت در هيأت هاي مذهبي، نماز رايجترين رفتار مذهبي بوده كه با كاهش سن از عموميت آن كاسته مي شده و روزه دومين رفتار رايج بوده كه با افزايش سن بر عموميت آن افزوده مي گشته است.
دكتر منوچهر محسني تحقيقي با عنوان بررسي آگاهي ها، نگرش ها و رفتارهاي اجتماعي و فرهنگي در ايران در 1374 انجام داده كه در اين تحقيق رفتارهاي مذهبي از قبيل: شركت در مجالس روضه خواني، شركت در نماز جماعت، زيارت اماكن مذهبي، از قبيل: شركت در مجالس روضه خواني،شركت در نماز جماعت، زيات اماكن مذهبي، نذر و نياز، رفتن به دعاي كميل و پرداخت فطريه را مورد مطالعه قرار داده است. نتايج بدست آمده حاكي از آن است كه جوانان كم تر از همه در مراسم و مجالس روضه خواني شركت مي كردها ند كه با بالا رفتن سن بر تعداد شركت كنندگان افزوده مي شده است. و اين مطلب در مورد رفتن به مساجد و زيارت زنان به مساجد مي رفته اند. شركت دانشجويان و محصلين درنماز جماعت بسيار اندك بوده، زنان بيش از مردان به زيارت امكان مذهبي مي رفته اند و كلاً افراد ميانسال بيش از ساير گروه هاي سني به زيارت مي رفته اند.
دكتر فريده آل آقا. تحقيقي با عنوان «وضع موجود فرهنگ عمومي بزرگسالان را در چهار استان كرمانشاه، هرمزگان يزد و آذربايجان شرقي» انجام داده كه در اين تحقيق به بخشي از باورهاي مذهبي و دستورات اجتماعي اسلام نيز توجه كرده است. به طوري كه 6/46% موافق بوده اند كه مسلمانان واقعي كسي است كه نماز بخواند و روزه بگيرد، 8/35% نيز مخالف اين امر بوده اند و 6/17 نظر خاطي نداشته اند. 100% پاسخگويان دستورات اسلامي را يك روش صحيح زندگي دانسته اند. ميانگين باورهاي مذهبي در بين زنان و مردان تفاوت معنا داري نداشته است. اما در گروه هاي سني 20 تا 29 سال كم تر از گروه 30 تا 39 و معادل گروه سني 40 تا 49 سال بوده است.
محمد رضا طالبان، تحقيقي با عنوان «سنجش دينداري و گرايش جوانان دانش آموز به نماز در منطقه 5تهران در سال 1377 انجام داده كه در اين تحقيق دينداري با سه بعد اعتقادي (اعتقاد به خدا و معاد) مناسكي (نماز) متعهد مذهبي يا اهميت دين در زندگي (اهميت خدا در زندگي) سنجيده شده است.
نتايج به دست آمده نشان مي دهند كه بين گرايش به نماز، پايبندي به نماز، اعتقادات ديني و تعهد ديني ضريب همبستگي بالايي وجود داشته است چهار عامل جنس (به نفع پسران) نوع مدرسه ( به نفع مدارس دولتي) سواد پدر ومادر (به نفع زير ديپلم) بر گرايش به نماز مؤثر بوده است.
بر بعد مناسكي دو عامل جنس (به نفع پسران) سواد پدر و مادر ( به نفع زير ديپلم) تأثير معنا داري داشته است.
محمودي، مهري/ رابطه قشر بندي اجتماعي وگرايشات و رفتارهاي ديني در شهر تهران، پايان نامه كارشناسي ارشد رشته جامعه شناسي، به راهنمايي عماد افروغ دانشگاه تربيت مدرس، 1378.
تحقيق به بررسي رابطه بين قشر بندي اجتماعي به عنوان متغير مستقل با متغيرهاي دانش ديني، باور ديني، گرايش ديني، حس ديني، تجربه ديني و رفتار ديني به مثابه متغيرهاي وابسته پرداخته است. جامعه آماري تحقيق ساكنان سه منطقه پانزده هشت و يك تهران مي باشند كه 240 نفر به شيوه طبقه اي غير متناسب از هر منطقه انتخاب شدند براي تحليل داده ها از فراواني، مقايسه ميانگين ها و رگرسيون دو متغير و چند متغيره استفاده شده است . نتايج تحقيق به اختصار نشان مي دهد كه :
اولاً: بين متغير (محل زندگي با باور ديني، حس ديني و رفتار ديني رابطه مثبت برقرار است.
ثانيا: بين متغير سواد با باور ديني، حس ديني و رفتار ديني رابطه معكوس برقرار است يعني اقشار با سواد تر جامعه از نظر سه مؤلفه ياد شده گرايش ديني در سطح پائين تري قرار دارند.
عظيمي هاشمي، مژگان/ بررسي نگرش جوانان مشهد به دين
اين پژوهش از نظر زماني مطالعه اي قطعي است و نگرش جوانان شهر مشهد به دين و دو نسخ نگرشي (سكولار و غير سكولار) را در برهه مشخصي از زمان مورد بررسي قرار مي دهد. هم چنين مطالعه اي پنهانگر است و قصد دارد با مطالعه نمونه اي معرف، يافته هاي آن را با كران خطا و سطح اطمينان مشخص به جامعه آماري جوانان(29-19 ساله ساكن در شهر مشهد) تعميم دهه واحد تحليل فرد است و سطح تحقيق اكتشافي و در سطح توصيف و طبقه بندي است بنابراين درصدد تبيين عوامل مؤثر بر نوع نگرش هاي نمي باشد.
از آنجا كه پژوهش حاضر در سحط توصيف و طبقه بندي است لذا در صدد بررسي فرضيه يا روابط بين متغيرهاي مستقل يا وابسته نمي باشد متغير اساسي پژوهش حاضر نگرش حوانان 29-19 سال به دين است و تغييرات نگرش بر اساس چند متغير پيشينه اي (سن)، جنس، خاستگاه اجتماعي يا محل تولد) و متغيرهاي منابع كسب اطلاعات ديني، تبليغات و عملكرد حكومت ديني، پايپندي ديني يا دينداري خانواده ودوستان صميمي كه در واقع پيامد نوع نگرش به دين مي باشد طبقه بندي خواهد شد بر اساس تعاريف مفهومي از نگرش،نگرش به هر موضوع يا پديده داراي سه وجه شناختي و عاطفي و آمادگي رفتاري است و هر يك از اجزاي نگرش نيز از حيث شدت و پيچيدگي قابل تفكيك مي باشند.
نتايج حاصل از بررسي سه وجه شناختي، عاطفي و آمادگي رفتاري در اين تحقيق نشان داد كه موضوع عاطفي يا احساسي جوانان در برابر دين بيش از بعد شناختي سمت و سوي مثبت دارد به طوري كه 96 درصد بر اساس مقياس حاضر عاطفه مثبت يا كلام مثبت، 3 درصد بينا بين و فقط 1 درصد موضوع منفي اتخاذ كرده اند. بررسي همسويي وجوه نگرش افراد از طريق روش تحليل خودشه نشان داد سه وجه نگرش در بين 55 درصد نمونه كاملا همسو و هماهنگ است و 45 درصد باقي مانده الگوي نگرشي كاملا همسويي نداشته و برخي از وجوه جنبه قوي تر يا ضعيف تر دارد. در مقايسه با تحقيقات پيشين، با اين كه ابزار سنجش و مؤلفه هاي نگرش به دين و هم چنين جامعه آماري اين بررسي متفاوت است اما از نظر رتبه وجوه سه گانه نگرش در تحقيق نگرش هاي سياسي مذهبي جوانان تهراني نيز نتيجه تا حدودي مشابه بدست آمده و بعد عاطفي نگرش در رتبه اول بعد رفتاري در رتبه دوم و بعد شناختي مرتبه سوم را داشته است.
شرفي، ابوالفضل، بررسي تطبيقي فضاي مفهومي دين ورزي در بين دانشجويان دانشگاه فردوسي وطلاب شهر مشهد 1381
اين تحقيق از نوع پيمايشي و ميداني است كه اطلاعات آن از طريق پرسش نامه گردآوري شده است. جامعه آماري در اين پژوهش شامل دو گروه مي شود:
دانشجويان ترم8 كارشناسي، كارشناسي ارشد ودكتر در دانشگاه فردوسي مشهد
طلابي كه سطح تحصيلات آنها بيشتر از پايه سوم بوده است در شهر مشهد.
چكيده: پژوهش حاضر به بررسي ابعاد چندگانه اعتقادي، فكري يا عقلي، تجربي آييني و بعد استنتاجي يا پيامدي در حوزه دين مي پردازد كه يافته هاي حاصل از تحقيق نتايج را در پي داشته است فضاي مفهومي دين ورزي نه يك تصور و ادراك واحد بلكه طيفي از تصورات و ادراكات را شامل مي شود كه از كفر مطلق تا بينش سنتي ديني كه بر جامعه حاكم است ادامه دارد.
با توجه به اين كه ميانگين فضاي مفهومي دين ورزي بالاي حد متوسط است مي توان گفت: تصويري كه پاسخگويان به طور كلي از دين ورزي مطلوب ارايه كرده اند با بينش سنتي ديني فاصله كمي داشته و بيشتر تصويري محافظه كارانه بوده است.
نوع تحصيلات (حوزوي يا دانشگاهي) بيشترين تأثير را برفضاي مفهومي دين ورزي داشته است. بطوري كه تصوري كه دانشجويان از دين ورزي مطلوب داشته اند فاصله بيشتري يا بينش سنتي ديني داشته تا تصويري كه طلاب از دين ورزي مطلوب داشته اند. تأثير گذاري معكوس محل زندگي ودرآمد سرانه خانوار بر تصور سنتي از دين ورزي نشان مي دهد كه تصور غير سنتي از دين ورزي يك فرايند اجتماعي است كه ازقشرهاي بالاي جامعه شروع شده و به تدريج در قشرهاي پايين جامعه اشاعه مي يابد.
ميزان احساس بي عدالتي نسبي با تصور سنتي از دين ورزي رابطه معكوس داشته است يعني هر چقدر افراد احساس بي عدالتي بيشتري كرده، تصور غير سنتي تري از دين ورزي داشته اند. از آنجا كه پايگاه اجتماعي (شامل: وضعيت اشتغال، درآمد سرانه و محل زندگي) با ميزان احساس بي عدالتي نسبي رابطه مستقيمي داشته بطوري كه با ارتقاء سطح زندگي، بر ميزان احساس بي عدالتي نسبي افزوده شده است. بنابراين تنها تأكيد كردن بر ارتقاء سطح زندگي در جامعه نه تنها از ميزان احساس بي عدالتي نسبي نمي كاهد بلكه بر ميزان آن به شدت مي افزايد.
پژوهش هاي انجام شده در خارج از كشور
چارلز گلاك و رودني استارك در آمريكا پژوهشي انجام دادند كه در كتاب سه جلدي (پارسايي آمريكايي و ماهيت تعهدات ديني) منتشر شد.
آنها به اين نتيجه رسيدند كه مسيحيان آمريكا از استوار ترين و بنيادي ترين امور ديني خود پنداشت هاي متفاوتي دارند و تنوع پنداشت ها حتي در بين فرقه هاي مختلف مذهب پروستتان نيز خيلي شديدتر است.
55% پوتستانها و 54% كاتوليك ها عبادت و نماز را عامل رستگاري مي دانسته اند ولي در مقابل 16% پروتستانها و 23% كاتوليك ها عضويت در كليسا را عامل رستگاري قلمداد مي كرده اند. اكثريت افراد (به خصوص جوانان و تحصيل كرده هاي بزرگسال، آموزه هاي سنتي ايمان مسيحي، نظير: معجزات مسيح ، پس از مرگ، وعده هاي بازگشت و ظهور صبح، تولد مسيح از دوشيزه و وجود شيطان را رد كرده و نپذيرفته اند.
تعاريف مفاهيم و متغيرهاي اساسي تحقيق:
1- تعريف دين:
معناي اعتقاد به يك ارائه تعريف جامع و مانع از دين مشكل است.ولي برخي گفته اند دين به دانسته اند. گروهي ديگر گفته اند: دين امر قدسي است.عده اي آن را: ايمان به موجودات روحاني دين 1- بشتري كه شايسته اطاعت و عبادت است و عبارت است از ايمان به يك يا چند نيروي فوق عبارت است از يك تداوم مشترك و الزام آور از باورها و اعمال كه به كارهاي مقدس يعني آن دسته از چيزهايي كه جدا و محترم و مقدس هستند مربوط مي شوند. (فصل نامه تخصصي جامعه شناسي دين دكتر آشفته تهراني ص 20)
نماز:
در همه اديان گذشته و در هر شريعت و ملتي بوده است زيرا كه انبياء با الف و لام بيان شده و جمع با لام اعاذه عموم مي كند آخرين وصيت پيامبران در دم رفتن به امت خود سفارش به نماز بوده است. بديهي است از اين تفكر كه نماز يگانه هدف و متبلور پيامبران بوده علاوه بر آن كه در دوران بعثت خود او مقام و فضيلت آن مردم را با خبر مي نمودند در حين به هنگام رخت بر بستن از اين عالم سفارشهاي اكيدي درباره نماز به امت خود مي كردند و اين خود برترين دليل بر اهميت نماز مي باشد.
قرآن يكي از اسرار نماز را ياد خداوند ذكر مي كند زيرا انسان در زندگي اين جهان با توجه به عوامل غافل كنند نياز به يادآوري و تذكر دارد. به اين معني كه زندگي بشر دريايي بي پاياني است كه بدون ياد خدا گمراه كننده است و بشر را به هلاكت مي كشاند.
ملكه صلوه در قران به چهار معني استعمال شده است كه در مجموع البحرين به آن اشاره آورده است:
به معني دعاء معني نماز واجب شده، معني ترحم، معني دين
مفهوم لغوي حجاب
حجب و حجاب هر دو مصدر و به معني پنهان كردن است. "امرئه محجوبه" زني كه پوشانيده است. كلمه حجاب به معني پرنده يا حائل ميان دو چيز است.
"و من بيننا و بينك حجاب" (صوره فصلت آيه 5) و بين ما و شما پرده اي است يا ممنوعيت يا فاصله يا چيز پنهان شده اي." كلا انهم عن ربهم يومئذ لمحجوبون" (سوره الطففين آيه 15)
همانا آنان از پروردگارشان در اين روز، پوشيده اند. و ما كان لبشر ان يكلمه الله و حيا او من وراء حجاب اويرسل رسولا فيوحي باذنه ما يشاء انه علي حكيم (سوره ي شوري آيه 51)
و نبوده است بشري را كه گويدش خدا مگر سروشي يا از پشت پرده يا فرستد پيكي، پس وحي كند به دستورش آنچه خواهد همانا اوست بلند مرتبه و حكيم. "اذا قرات القرآن جعلنا بينك و بين الذين لايومنون بالاخره حجابا مستورا" (سورا اسراء آيه 45)
و هنگامي كه قرآن قرائت مي كني بين تو و آنان كه ايمان به آخرت ندارند حائلي ( پرده اي يا پنهان شده اي) قرار داديم. چون مستورا صفت حجاب است لذا اين حجاب غير مريي است: مثل مؤمن و غير مؤمن يا عالم و غير عالم با آنكه كنار هم اند از هم بيگانه اند و فاصله زياد دارند و به زبان هم آشنا نيستند و احوالات و اموراتشان از هم پنهان است لذا تعبير شد به اينكه ميانشان پرده نامريي وجود دارد كه آنها را از هم جدا مي كند.
بنابراين كلمه حجاب در قرآن كريم همه جا پنهان كردن پوشش يا امر پنهاني، فاصله يا پرده اي پوشاننده يا حائل ميان دو چيز به كار رفته است. او اذا سئلتموهن متاعا فاسئلوهن من وراء حجاب (سوره احزاب آيه 32) چون از زنان پيامبر متاعي خواستيد از پس پوشش بخواهيد. حجاب غير از لباس است. گاهي لباس حجاب تلقي مي شود ولي كلاً حجاب به لباس گفته نمي شود.
2- مفهوم اصطلاحي حجاب:
- حجاب در اصطلاح يعني پوشاندن تمام بدن (بجز گردن صورت، دستها تا مچ و پاها تا مچ) براي زن و پايين ناف و زانو يا قسمت ضخيم ران، براي مرد در مقابل ناظر نا محرم به شرطي كه هر كدام از آنها بالغ، آزاد و مختار باشند و ضرورتي و نيازي به كشف پيدا نشود.
اسلام با قاطعيت معتقد است كه پوشش، امنيت زن را در جامعه فراهم مي سازد و در حريم پوشش است كه مي توان با خيالي آسوده به جامعه آمده و به فعاليت پرداخت و در سنگر حجاب حضور يعني خود را در ابعاد مختلف اجتماع تحقق بخشيد.
نظريه رفاه اقتصادي
تعريف رفاه اقتصادي جامعه- تابع رفاه جامعه با فرض توابع مطلوبيت مستقل شرايط نهايي براي رفاه اقتصادي جامعه- رفاه اقتصادي جامعه اسلامي با ملاحظه انفاقات و صدقات بعنوان ابزارهاي ارشادي در توزيع محدود درآمدها و مصرف- هزينه و منافع اجتماعي – تأثير اجراي ضوابط اسراف، اتلاف و لاضرر بر رفاه جامعه.
تعريف معلومات ديني
معلومات يا دانش ديني شامل اصول عقايد، اطلاعات تاريخي و آگاهي هاي لازم از تكاليف شرعي و آداب عبادي مي باشد. در عين حال بايد توجه داشت كه به جاي دغدغه و اهتمام ديني فرد قدرت حافظه او مورد سنجش قرار نگرفته باشد.
مفاهيم و متغيرهاي اساسي تحقيق:
كليه تعاريف از دين
پايبندي به دين
فضاي اسلامي: منظور از فضاي اسلامي در اين تحقيق جو فكري و فرهنگي حاكم در مكان يا محيط خاصي است كه در اين تحقيق محيط دانشگاه مورد توجه است.
پوشش
حجاب اسلامي
مطالعه مذهبي
رفاه اقتصادي: منظور از رفاه اقتصادي در اين تحقيق ميزان برخورداري از امكانات اقتصادي و تسهيلاتي است كه به ارتقاء سطح كيفي زندگي كمك مي كند.
بررسي آراء ونظريات مربوط به دين و دينداري:
دين از ديدگاه اسلام
دين از ديدگاه اگوست كنت
دين از ديدگاه اميل دوركيم.
دين از ديدگاه كارل ماركس
دين از ديدگاه ماكس وبر
دين از ديدگاه مكتب اصالت كاركرد
دين از ديدگاه اسلام
در اسلام به معناي گوناگوني از جمله جزا، اطاعت، قهر، غلبه، عادت، انقياد، خضوع، پيروي، و مانند آنها آمده است و در قرآن نيز آياتي موجود است كه از آنها معناي جزا، شريعت، قانون، اطاعت و بندگي مستفاد مي شود.
در معاني اصطلاحي دين آمده است: دين مجموعه عقايد، اخلاق، قوانين و مقرراتي است كه براي اداره امور جامعه انساني و پرورش انسانها باشد. دين مجموعه (سيستم) حقايقي هماهنگ ومتناسب از نظام هاي فكري (عقايد و معارف، نظام ارزشي (قوانين و احكام) و نظام پرورشي (دستورات اخلاقي و اجتماعي است) كه در قلمرو و ابعاد تاريخي فردي و اجتماعي از جانب پروردگار براي سرپرستي و هدايت انسانها در مسير رشد و كمال ارسال مي گردد. واژه دين در قرآن به 3 معنا استعمال شده است. در مورد نخست دين همان مفهوم خضوع و فروتني را دارد مثل آيه مخلصين له الدين يعني اخلاص مي ورزند در دين يا در حضور پروردگار و عبادت او و تسليم او امر اخلاص مي ورزند. معناي ديگر معنايي است كه بيشتر به كار مي بريم. يعني نظامي كه داراي يك سلسله عقايد است مثل بينش ها و شناخت ها درباره جهان، درباره خدا، درباره انسان و درباره جهان ديگر همچنين شامل يك سلسله دستورها براي اينكه در زندگي چگونه بايد رفتار كرد. اين دستگاه عظيم را اسلام مي گوييم وقتي گفته مي شود ان الدين عندالله الاسلام دين در اين معنا به كار رفته است. گاهي وقت ها نيز در قرآن دين به معناي قيامت و جزا آمده است.
تعريف دين
دوركيم در تعريف خود از دين تمايز ميان مقدس و نامقدس قائل شده بود به نظر وي دين نظام يكپارچه اي از باور داشتها و عملكردها مرتبط با چيزهاي مقدس است يعني چيزهايي كه جدا از چيزهاي ديگر انگاشته شده و در زمره محارم به شمار مي آيند اين باور داشتها و عملكردها همه كساني را كه به آن عمل مي كنند در يك اجتماع اخلاقي واحد همبسته مي كند. اين تعريف نشانه نفوذ اسميت بر دو ركيم است ولي معتقد بود مناسك بر باورداشتها تقدم دارد زيرا باورداشتها چيزي جز دليل تراشي هاي اين عملكردها نيست. اسپير دين را به عنوان يك نهاد در بر گيرنده كنشي متقابل فرهنگي با هيستال فرهنگي فرا انساني تعريف مي كند. اين تعريف با ارجاع به كنش متقابل هم كنش و هم باور داشت را در بر مي گيرد.
نظريه
اميل اوركم به اجزاي متشكله دين اشاره مي كند و مي گويد: دين نظامي از معتقدات و مراسم ناظر به امر مقدس است كه انسانها را به هم پيوند مي دهد و از آنها يك جمع يا جامعه اخلاقي مي سازد از نظر او دين اساسا يك واقعيت اجتماعي است و امر اجتماعي فراتر از امر نفساني و رواني (به معناي اصالت فردي آن) است. (خرمشاهي، 1375، 7)
تعريف دين
ماركس دين را "افيون ملتها" مي خواند كه نقد سياسي و فلسفي دين بر تجزيه و تحليل آن عنوان يك واقعيت اجتماعي رحجان دارد. (ويلم 1377، 7)
ماكس وبر از اظهار نظر درباره جوهر و يا ذات دين خودداري مي كند و دين را عبارت از نوع خاصي از رفتار در يك زندگي اجتماعي مي داند كه روابط قدرتهاي " ما فوق طبيعي " با انسانها را تنظيم ميكند. (همان، 39)
چهارچوب نظري
- نظريه ماركس: كارل ماركس مي گويد: انسان ها تاريخ خود را مي سازند ولي آنها اين كار را نه به نحو دلخواه خويش و تحت شرايط منتخب خويش، بلكه تحت شرايطي كه مستقيماً با آنها مواجه هستند از گذشته به آنها منتقل شده است، انجام مي دهند.
به نظر ماركس و آگاهي اجتماعي در سطح متصور است. سطح افقي و سطح عمومي؛ در سطح عمومي مقوله آگاهي اجتماعي را مي توان بويژه از دو نظر يا به دو صورت مشخص نمود:
آگاهي عمومي و متعارف (روحيه اجتماعي): عبارت است از مجموعه آداب و رسوم، روحيات اجتماعي، ذوق و سليقه عمومي و ...
آگاهي سيستماتيزه شده و مدرن
ماركس در سطح افقي آگاهي به شكل هاي گوناگون معرفت مانند معرفت فلسفي، حقوقي- سياسي، هنري، زيبايي شناختي، مذهبي، اخلاقي و .... اشاره كرده و همه آنها را در آگاهي اجتماعي قرار داده است. ماركس آگاهي فردي را بازتاب واقعيت در ذهن يك انسان مي داند كه جهاني دروني روحي و نفساني است اما آگاهي اجتماعي را بازتابي ژرفتر، همه جانبه، تعميم يافته از از جامعه مي داند.
بنابراين آگاهي اجتماعي حاصل جمع ساده و انفرادي افراد بشر نيست بلكه از لحاظ كيفي از آگاهي فردي متمايز است.
به عقيده ماركس آگاهي چيزي نيست جز هستي اي كه به آن آگاهي يافته ايم، چيزي نيست جز آگاهي به هستي و اين هستي انسانها چيزي نيست جز رواند واقعي زندگي آن ها.
در نظر ماركس هستي اجتماعي عبارت است از مجموعه اي شامل: چارچوب كيهاني، جغرافيايي شرايط نفوس و تراكم جمعيت. عوامل مختلف محيط زيست، تمام اشياء و مواردي كه خود انسان خلق كرده و بالاخره تمام مناسبات روابط مادي بين انسانها و طبيعت و بين خود انسانها كه در جريان كار كه مهمترين عنصر است ايجاد مي شوند (اژدري زاده- فصل نامه حوزه و دانشگاه شماره 11و 12)
در نتيجه از نظر ماركس بين دين، حقوق، سياست كه بخشهايي از رو نبايند و ورابط توليد كه به عنوان زير بنا عمل مي كنند شباهتهاي كاركردي وجود دارد.
ريمون آرون معتقد است كه دين شامل مجموعه اي از باورهاست و اين باورها معمولاً توسط كلمات بيان مي شوند يعني به صورت انديشه اي در مي آيند كه كم و بيش شكل دستگاه فكري به خود گرفته است و فقط با اعمال كه مظاهر و جلوه هاي باورها و شيوه هاي تجربه آنها هستند زنده مي ماند و مشخص مي گردد (آرون- جلد دوم- 1366، 56)
تعريفهاي مربوط به دين در جامعه شناسي را اصولا به دو دسته تقسيم مي كنند: تعريفهاي جوهري (substantive) و تعريفهاي كاركردي (functional). تعريفهاي جوهري مذهب را بر پايه محتواي معنايي آن، و تعريفهاي كاركردي آن را بر حسب جايگاه يا نقش كه در نظام اجتماعي يا روان شناختي دارد- يعني برحسب تعادل و نظم رواني كه براي فرد ايجاد مي كند يا نقشي كه در يكپارچگي و همبستگي اجتماعي ايفا مي كند- بيان مي دارد مشكل در تعاريف جوهري تفاوت در نظامهايي معناي «شناسنده» و «موضوع شناسايي، يعني بين برداشت جامعه شناي و برداشت خود دينداران و مهمتر از آن، تفاوت در برداشتهاي پيروان ديانتهاي مختلف از آنچه دين محسوب مي شود، جامعه شناس و برداشت خود دينداران و مهمتر از آن، تفاوت در برداشتهاي پيروان ديانتهاي مختلف از آنچه دين محسوب مي شود، است. يعني تفاوتهايي كه در الهيات مذاهب گوناگون درباره جوهر راستين دين وجود دارد. تعاريف كاركردي، از سوي ديگر نه تنها مشكل تفاوت در نظامهاي معنايي مشاهده گر و مشاهده شونده را حل نمي كند، بلكه مشكلات چندي از قبيل نوعي منطق دوري در تعريف و سوگيري ايدئولوژيك را به آن مي افزايد. در اين جا براي نمونه شمه اي از تعريفهاي جامعه شناختي از دين را كه توسط برخي از ناموران اين رشته شده است، ذكر مي كنيم:
در يكي از قديمي ترين تعريفها، ادوارد تايلور، مردم شناس انگليسي، دين را «اعتقاد به موجودات روحاني (spiritual) دانسته است، اين تعريف جوهري وي مبتني بر ديدگاه او درباره منشاء دين يا ابتدايي ترين شكل دين، يعني انيميسم (animism) است. در انتقاد به تعريف او از دين از جمله گفته شده كه الزاماً در همه اديان بررسي شده در سطح جهان، باور به «موجودات روحاني» يا «مابعد الطبيعي» ديده نمي شود، مثلاً بوديسم تراوادا (Theravada Buddhism) فاقد چنين مفاهيمي است. اميل دوركيم براي احتراز از مشكل تايلور در زمينه قائل شدن به «موجودات روحاني» در همه اديان و با اتكا به تئوري خويش كه توتميسم را ابتدايي ترين نوع مذهب بيان مي كرد، عنصر مشترك در همه اديان را تقسيم همه اشياء و پديده ها به دو قلمروي مقدس (sacred) و نامقدس (profane) يافت. او تحت تأثير رابرتسون اسميت كه اظهار مي داشت مذهب را نمي توان صرفا بر پرايه باورها يا اعتقادات توضيح داد و بايد به اعمال يا مناسك مذهبي نيز مستقلا جايگاه مهمي اختصاص داد، به تأكيد يك سويه تايلور و برخي ديگر از متفكران بر اعتقادات مذهبي معترض بود. سرانجام دوركيم دين را در قالبي كه هم جوهري و هم كاركردي است، به اين صورت تعريف كرد:
نظامي واحد از عقايد و اعمال منتسب به اشيا و امور مقدس- يعني اشياء و امور متمايز شده و حرمت يافته- كه همه مؤمنان رادر يك اجتماع معنوي واحد يا يك تشكيلات ديني (church) گرد هم مي آورد.(p.62.1968).
عنصر مشتركي را كه دوركيم مدعي يافتن آن در همه مذاهب بود، يعني تفكيك همه اشياء و امور به دو قلمروي مقدس و نامقدس، از سوي مردم شناساني كه دست به پژوهشهاي ميداني زده بودند مردود شناخته شد. از جمله اونس پريچارد متوجه شد كه چنين تفكيكي در بين قوم «آزانده» در آفريقا به عمل نمي آيد و نظير اين مشاهده را سايرين نيز گزارش كردند.
از جمله تلاشهاي جديدتر براي ارائه تعريف مناسبي از دين تعريف رادني استارك، يكي از چهره هاي سرشناس جامعه شناس دين در آمريكا، است كه دين را «الگوهاي اجتماعاً سازمان يافته از باورها و عملكردهايي» دانسته است كه به «معناي غايي مربوط مي شوند و بر فرض وجود ما بعد الطبيعه استوارند»(stark,1985,p.310) . اين تعريف علاوه بر جنبه كاركردي آن (معنا بخشيدن به حيات انسان)، در معرض همان اتهام قبلي است كه مفهوم ماوراء الطبيعه را، كه مفهومي متعلق به فرهنگ و تمدن خاصي است، به ساير فرهنگها تعميم مي دهد. اگرچه استاركت قوياً از موضع خود دفاع كرده و معتقد است مذهبي كه مفروضات مابدالطبيعه نداشته باشد اصلا مذهب نيست. (stark,1983).
تعريف اسپاير و نيز كه مذهب را «نهادي متشكل از كنشهاي متقابل الگو يافته توسط فرهنگ يا موجودات ابر انسان (superhuman) مفروض در فرهنگ (Hamilton,1995,p.14) مي داند، صرفاً رابطه با موجود «ابر انسان» را جايگزين «رابطه با ما بعدالطبيعه» كرده و در مظان همان اتهام قبلي است.
كارل ماركس (1813-1818) متفكر شهيرقرن نوزدهم، هيچ اصالت وجودي اي براي دين قائل نيست و ظهور و افول آن را همچون ديگر پديده هاي ذهني و غير مادي، تابع زير ساخت هاي اقتصادي جامعه و مناسبات طبقاتي حاكم مي داند. وي در كتاب مرام آلماني معتقد است:
اوصاف سياسي و تكنيكي ساختار اقتصادي، تعيين بخش اوصاف نهادهاي غير اقتصادي اند؛ مثل نهادهاي سياسي، مذهب و ايدئولوژي و ...
ماركس با وجود اينكه مذهب را در سطح روبنا مقوله بندي كرده و آن را تابعي از زير ساخت هاي اقتصادي مي داند؛ ولي مذهب، ميان مؤلفه هاي روبنايي نيز نقش مهمي دارد. مذهب، از مقمومات عمده ايئولوژي طبقه حاكم براي تخدير و تحميق طبقات فرودست جامعه است ودر جامعه بدون طبقه كمونيستي، از ميان خواهد رفت.
اميل دوركيم (1917-1858م) بخش مهمي از تحقيقات خويش را به مقوله دين اختصاص داده است. وي در كتاب صور بنياني حيات ديني تلاش مي كند با كشف ذات دين در جوامع ساده و ابتدايي، ماهيت و علل بقاي آن را در جوامع مدرن و پيچيده درك كند. وي توتم پرستي را بيانگر ذات دين پنداشته و معتقد است توتم پرستي نماد تمايز ميان " مقدس" و "نا مقدس" در حيات اجتماعي است كه از سوي جامعه صورت مي گيرد.
دوركيم در تبيين پيدايش و بقاي دين به روش كاركرد گرايي. شؤون مختلف جامعه را بر اساس پيامدهاي سودمندي كه براي نظام بزرگ تر اجتماعي دارند، تبيين مي كند. وي معتقد است دين؛ يعني تمايز ميان امور مقدس و نامقدس كه كاركرد انسجام بخشي دارد و همين استعداد، منشاء پيدايش و تداوم دين تا دوران معاصر است.
دوركيم براي دين، منشاء الهي قايل نيست؛ بلكه دين را مخلوق اجتماعي مي پندارد كه بر حسب تحولات جامعه تحول مي پذيرد. طبيعي است به زعم وي، دين از همان ابتدا ماهيت سكولار دارد و جوامع آينده نيز قادر خواهند بود دين و خدايان جديد خويش را از نو بسازند. شايد به همين سبب است كه رابرت يلا او را نسختين متكلم دين مدني شناخته است.
ماكس وبر (1920-1864م) جامعه شناس پرآوازه آلماني نيز بخش عمده اي تحقيقات خويش را به مقوله دين اختصاص داده است. وبر در كتاب اخلاق پروتستان و روح سرمايه داري برخلاف ماركس كه دين را رو بنا تلقي كرده، مي كوشد رفتار اقتصادي را از طريق اديان تبيين نمايد. وي معتقد است تلقي خاصي از مسيحيت كه در انديشه كالونيسم تبلور يافت، زمينه پيدايش سرمايه داري جديدغربي را فراهم كرد.
تبيين وبر از پيدايش دين، شبيه تبييني است كه دوركيم ارائه مي كند؛ اما در باره پايان آن، بر خلاف دوركيم معتقد است دوران معاصر،دوره پايان دين است. البته اين پيش بيني با تبيين كاركرد گرا چندان سازگار نيست. به نظر وبر، مفهوم عمده در اديان بدوي، مفهوم كاريسما است كه تا حدود زيادي به مفهوم قدس در نزد دوركيم نزديك است. كرامت، كيفيت چيزي است كه، به قول ماكس وبر، از مدار زندگي روزانه بيرون است. كرامت در هستي موجودات، حيوانات، گياهان و اشياءجاري است؛ پس نقطه عزيمت تاريخ ديني بشر، در جهاني سرشار از مقدسات است، نقطه پايان آن، در دوره ما؛ يعني در جهاني است كه به قول ماكس وبر جهاني افسون زدوده است.
منظور از دين در اين پژوهش عبارت است از:
مجموعه از از اعتقادات و آداب و اعمال، كه كم و بيش سازمان يافته و با يك حقيقت ما فوق تجربي و متعالي مرتبط مي باشد ودرون يك جامعه معين، يك يا چند وظيفه زير را انجام مي دهد. يكپارچه ساختن، هويت بخشيدن، تبيين تجربي جمعي، پاسخگويي به ماهيت اساسي حيات فردي و اجتماعي انسان ها.
دين از ديدگاه مكتب اصالت كاركرد
پايداري دين، براي يك كاركرد گرا، بدين معنا است كه دين، نيازهاي اساسي معين افراد و جامعه را برآورده مي سازد. يكي از آن نيازها، تقليل نگراني و تنش است. نياز ديگر، تحكيم هنجارها و ارزش هاي اساسي است.
چنان كه ملاحظه مي كنيد دين، داراي كاركردهايي است كه در جهان آتي كه عمده ترين مشكل انسان ها سلامت و بهداشت روان خواهد بود. از اهميت بسزايي برخوردار است.
برخلاف ايده هاي حاكم در قرن 19 كه دين را مخلوق بشري مي پنداشت، در اين رويكرد، دين يك نياز فطري است. به تعبير يونگ « فرد، محكوم اين تجربه است، نه آفريننده آن» و استيلاي عقل در دنياي معاصر « بزرگ ترين و غم بارترين خطاي بشر» است. بدين ترتيب، كوبيدن در طبل سكولاريزاسيون، يك مد زودگذر مي باشد.
فصل سوم :روش تحقیق
روش تحقيق
تعريف جامعه آماري و حجم نمونه :
جامعه آماري تحقيق حاضر عبارت است از كليه دانشجويان شاغل به تحصيل در مجتمع علوم انساني آزاد شهر مشهد كه از اين ميان تعداد 220 دانشجو با استفاده از شيوه نمونه گيري خوشه اي انتخاب گرديده است
روش تحقيق :
روش تحقيق در پژوهش حاضر پيمايشي است كه به شيوه توصيفي ودر يك مقطع زماني معين انجام مي شود ابزار اصلي گردآوري اطلاعات در اين تحقيق پرسشنامه مي باشد . ليكن جهت آشنايي بيشتر با جامعه آماري وفضاي تحقيق با استفاده از مطالعه اكتشافي و مصاحبه سازمان يافته با برخي از صاحب نظران و افراد مطلع و هم چنين تعدادي از اعضاء جامعه آماري از ديدگاه ها و نگرش هاي آنها در خصوص با موضوع مورد بررسي آگاهي هاي مقدماتي فراهم آمد.
فصل اول :يافته‌هاي پژوهش
الف ـ سيماي پاسخگويان
الف ـ 1 ـ توزيع پاسخگويان بر حسب جنسيت
بررسي نتايج نشان مي‌دهد كه 83.6 درصد از پاسخگويان زن و 16.4 درصد مرد مي‌باشند.
جدول شماره 1ـ توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب جنسيت
نمودار شماره 1 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب جنسيت
الف ـ2ـ توزيع پاسخگويان بر حسب وضعیت تاهل
نتایج حاصله نشان می دهد که 79 درصد از پاسخگويان مجرد و 21 درصد از آنان متاهل می باشند.
جدول شماره 2 ـ توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب وضعیت تاهل
نمودار شماره 2 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب وضعیت تاهل
الف ـ3ـ توزيع پاسخگويان بر حسب گروه سني
همانطور كه ملاحظه ميشود 88.3 درصد پاسخگويان در گروه سني کمتر از 25 سال قرار دارند. 8.9 درصد بین 25 تا 30 سال سن دارند. فقط 2.8 درصد از حجم نمونه افراد بالاي 30 سال هستند.
جدول شماره 3 ـ توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب گروه‌هاي سني
نمودار شماره 3 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب گروه‌هاي سني
الف ـ 4 ـ توزيع پاسخگويان بر حسب رشته تحصيلي
توزيع درصدي رشته تحصيلي افراد در جدول شماره 4 قابل مشاهده است. در بین دانشجویان مجتمع علوم انسانی رشته تحصيلي 30 درصد از پاسخگویان حسابداری مي‌باشد. پس از آن تحصيلكردگان رشته فقه و مبانی حقوق 18.3 درصد ، مطالعات خانواده 5/8 درصد ، زبان و ادبیات فارسی 6.6 درصد و مدیریت دولتی با 5.2 درصد به ترتيب در رتبه‌هاي بعدي قرار دارند. رشته تحصیلی 31.5 درصد از پاسخگویان نیز شاخه ای از رشته های مهندسی و غیره می باشد.
جدول شماره 4 ـ توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب رشته تحصيلي
نمودار شماره 4 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب رشته تحصیلی
الف ـ 5 ـ توزيع پاسخگويان بر حسب مقطع تحصیلی
همانطور که ملاحظه می شود 83.7 درصد از پاسخگویان در مقطع کارشناسی مشغول به تحصیل می باشند. 14.4 درصد از حجم نمونه را دانشجويان مقطع کاردانی تشكيل مي‌دهند. مقطع تحصیلی 1.9 درصد از دانشجویان کارشناسی ارشد می باشد.
جدول شماره 5 ـ توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب وضعيت فعاليت
نمودار شماره 5 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب مقطع تحصیلی
الف ـ 6 ـ توزيع پاسخگويان بر حسب سال ورودی به دانشگاه
نتایج بدست آمده نشان می دهد که 28.4 درصد از پاسخگویان ورودی سال 85 می باشند. 26.5 درصد در سال 87 و 24.6 درصد در سال 86 وارد دانشگاه شده اند. 20.4 درصد از حجم نمونه را دانشجويان ورودی سال 84 تشکیل مي‌دهند.
جدول شماره 6 ـ توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب سال ورودی به دانشگاه
نمودار شماره 6 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب سال ورود به دانشگاه
الف ـ 7 ـ توزيع پاسخگويان بر حسب وضعيت فعاليت
توزيع پاسخگويان بر حسب وضعيت فعاليت در جدول 7 مشاهده ميشود. 91.9 درصد از حجم نمونه را دانشجويانی تشکیل می دهند که تنها به تحصیل مشغول می باشند و فقط 8.1 درصد علاوه بر تحصیل شاغل نیز می باشند.
جدول شماره 7 ـ توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب وضعيت فعاليت
نمودار شماره 7 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب وضعیت فعالیت
الف ـ 8 ـ توزيع پاسخگويان بر حسب میزان متوسط درآمد ماهیانه خانواده
متوسط درآمد ماهیانه خانواده در سه طبقه در جدول 8 نشان داده شده است. متوسط درآمد ماهیانه بیش از نیمی از پاسخگویان (58.2 درصد ) بیشتر از 500 هزار تومان می باشد. متوسط درآمد ماهیانه 32.2 درصد بین 300 تا 500 هزار تومان و 9.6 درصد کمتر از 300 هزار تومان است.
جدول شماره 8 ـ توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب متوسط درآمد ماهیانه خانواده
نمودار شماره 8 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان متوسط درآمد ماهیانه خانواده
الف ـ 9 ـ توزيع پاسخگويان بر حسب تعداد اعضای خانواده
همانطور که ملاحظه می شود اکثریت پاسخگویان (76.4درصد) خانواده ای 4 تا 8 نفره دارند. تعداد اعضای خانواده 22.6 درصد کمتر از 4 نفر و 1 درصد نیز بیش از 8 نفر می باشد.
جدول شماره 9 ـ توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب تعداد اعضای خانواده
نمودار شماره 9 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب تعداد اعضای خانواده
ب ـ توصیف نظرات پاسخگويان
ب ـ 1 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان پایبندی به دین
بررسي نتايج نشان مي‌دهد كه میزان پایبندی به دین در میان 35.7 درصد از پاسخگويان خیلی کم و کم می باشد. در مقابل 6.2 درصد از آنان زیاد و خیلی زیاد به دین پایبند می باشند. پایبندی به دین در بین 58.1 درصد از دانشجویان نیز در سطح متوسط است.
جدول شماره 10ـ توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب میزان پایبندی به دین
نمودار شماره 10 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان پایبندی به دین
ب ـ 2 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر ارتباط با گروه همسالان کم اعتقاد
همانطور که ملاحظه می شود بیش از نیمی از پاسخگویان (52.5 درصد) تاثیر ارتباط با گروه همسالان کم اعتقاد را بر روی میزان پایبندی به دین زیاد و خیلی زیاد دانسته اند. 12.2 درصد بر این عقیده اند که این گروه تاثیری بر میزان پایبندی به دین افراد ندارند. 35.2 درصد نیز میزان این تاثیرپذیری را در حد متوسط عنوان نموده اند .
جدول شماره 11ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان تاثیر ارتباط با گروه همسالان کم اعتقاد
نمودار شماره 11 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثبر ارتباط با گروه همسالان کم اعتقاد
ب ـ 3 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر وضعیت ظاهری
نتایج بدست آمده نشان می دهد که 31.5 درصد از پاسخگویان بر این عقیده اند که وضعیت ظاهری افراد تاثیر خیلی کم و کمی در میزان پایبندی آنان به دین دارد. اما 35.2 درصد تاثیر چگونگی ظاهر را بر میزان پایبندی به دین زیاد و خیلی زیاد دانسته اند. 33.3 درصد نیز میزان این تاثیرپذیری را در حد متوسط عنوان نموده اند .
جدول شماره 12ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان تاثیر وضعیت ظاهری
نمودار شماره 12 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثبر وضعیت ظاهری
ب ـ4 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر وضعیت ظاهری اساتید
بررسی نتایج نشان می دهد که 30.3 درصد از پاسخگویان میزان تاثیر گذاری وضعیت ظاهری اساتید را بر پایبندی دانشجویان به دین در سطح خیلی کم و کم دانسته اند. 35.1 درصد نیز بر این عقیده اند که وضعیت ظاهری اساتید می تواند در حد زیاد و خیلی زیاد بر میزان پایبندی دانشجویان به دین تاثیر داشته باشد. افرادی که تاثیر این عامل را در حد متوسط عنوان نموده اند 34.6 درصد از حجم نمونه را به خود اختصاص داده اند.
جدول شماره 13ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان تاثیر وضعیت ظاهری اساتید
نمودار شماره 13 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثبر وضعیت ظاهری اساتید
ب ـ5 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر اسلامی کردن متون درسی در دانشگاه
همانطور که ملاحظه می شود 29.3 درصد از پاسخگویان بر این عقیده اند که اسلامی کردن متون درسی دانشگاه می تواند در حد زیاد و خیلی زیاد بر میزان پایبندی دانشجویان به دین تاثیر داشته باشد. در مقابل 41.5 درصد از آنان میزان تاثیرگذاری این عامل را بر پایبندی به دین در سطح خیلی کم و کم دانسته اند.افرادی که تاثیر این عامل را در حد متوسط عنوان نموده اند 29.2 درصد از حجم نمونه را به خود اختصاص داده اند.
جدول شماره 14ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان تاثیر اسلامی کردن متون درسی در دانشگاه
نمودار شماره 14 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثبر اسلامی کردن متون درسی در دانشگاه
ب ـ6 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر برگزاری آئین مذهبی در دانشگاه
نتایج بدست آمده نشان می دهد که 28.3 درصد از پاسخگویان تاثیر برگذاری آئین های مذهبی را بر پایبندی دانشجویان به دین در سطح خیلی کم و کم دانسته اند. پاسخگویانی که معتقدند برگزاری آئین های مذهبی در دانشگاه می تواند در حد زیاد و خیلی زیاد بر میزان پایبندی دانشجویان به دین تاثیر داشته باشد 32.1 درصد از حجم نمونه را به خود اختصاص داده اند. 39.4 درصد نیز تاثیر گذاری این عامل را در حد متوسط عنوان نموده اند.
جدول شماره 15ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان تاثیر برگزاری آئین مذهبی در دانشگاه
نمودار شماره 15 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثبر برگزاری آئین مذهبی در دانشگاه
ب ـ7 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر داشتن حجاب و رعایت آن
بررسی نتایج نشان می دهد که از نظر 44.1 درصد از پاسخگویان حجاب و رعایت آن در حد زیاد و خیلی زیاد در پایبندی به دین دانشجویان موثر است. اما 25.8 درصد از آنان تاثیر داشتن حجاب و رعایت آن را در سطح خیلی کم و کم دانسته اند. 30 درصد از آنان نیز معتقدند که تاثیر این عامل در حد متوسط است.
جدول شماره 16ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان تاثیر داشتن حجاب و رعایت آن
نمودار شماره 16 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر داشتن حجاب و رعایت آن
ب ـ8 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر پوشش و آرایش
همانطور که ملاحظه می شود 25.4 درصد از پاسخگویان میزان پوشش و آرایش را در حد خیلی کم و کم در پایبندی به دین دانشجویان موثر دانسته اند. اما از نظر 46 درصد از آنان تاثیر این عامل در حد زیاد و خیلی زیاد می باشد. 28.6 درصد نیز تاثیر میزان پوشش و آرایش را در حد متوسط عنوان نموده اند.
جدول شماره 17ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان تاثیر پوشش و آرایش
نمودار شماره 17 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر پوشش و آرایش
ب ـ9 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر اهمیت دادن به نماز
بررسی نتایج نشان می دهد که از نظر اکثریت پاسخگویان (79.4 درصد ) اهمیت دادن به نماز در حد زیاد و خیلی زیاد در پایبندی به دین دانشجویان موثر است. در مقابل تنها 4.2 درصد تاثیر این عامل را در حد کم و خیلی کم عنوان نموده اند.20.7 درصد نیز معتقدند که تاثیر اهمیت دادن به نماز در حد متوسط می باشد.
جدول شماره 18ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان تاثیر اهمیت دادن به نماز
نمودار شماره 18 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر اهمیت دادن به نماز
ب ـ 10 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان تاثیربرپایی نماز جماعت در دانشگاه
نتایج نظرسنجی از پاسخگویان بیانگر این مطلب است که بیش از نیمی از آنان (51.2 درصد) تاثیر برپایی نماز جماعت را در دانشگاه بر میزان پایبندی به دین در حد زیاد و خیلی زیاد عنوان نموده اند. افرادی که تاثیر این عامل را در حد کم و خیلی کم دانسته اند 15.5 درصد از حجم نمونه را به خود اختصاص داده اند. 33.3 درصد نیز معتقدند که برپایی نماز جماعت در حد متوسط می باشد.
جدول شماره 19ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان تاثیر برپایی نماز جماعت در دانشگاه
نمودار شماره 19 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر برپایی نماز جماعت در دانشگاه
ب ـ11 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر پایبندی اساتید به دین
همانطور که ملاحظه می شود 41.3 درصد از پاسخگویان بر این عقیده اند که میزان پایبندی اساتید به دین می تواند بر میزان پایبندی به دین دانشجویان در حد زیاد و خیلی زیاد موثر باشد. اما 27.2 درصد از آنان تاثیر این عامل را در حد کم و خیلی کم عنوان نموده اند. افرادی که میزان تاثیر گذاری پایبندی اساتید به دین را در حد متوسط دانسته اند 31.5 درصد از حجم نمونه را به خود اختصاص داده اند.
جدول شماره 20ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان تاثیر پایبندی اساتید به دین
نمودار شماره 20 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر پایبندی اساتید به دین
ب ـ 12 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر اسلامی شدن فضای دانشگاه
نتایج بدست آمده نشان می دهد که از نظر 34 درصد از پاسخگویان اسلامی شدن فضای دانشگاه در حد کم و خیلی کم در پایبندی به دین دانشجویان تاثیر داشته است. افرادی که تاثیر فضای دانشگاه را در حد زیاد و خیلی زیاد عنوان نموده اند 35 درصد از حجم نمونه را به خود اختصاص داده اند. 31.1 درصد نیز معتقدند که تاثیر اسلامی شدن فضای دانشگاه بر میزان پایبندی به دین دانشجویان در حد متوسط می باشد.
جدول شماره 21ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان تاثیر اسلامی شدن فضای دانشگاه
نمودار شماره 21 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر اسلامی شدن فضای دانشگاه
ب ـ 13 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر تحصیلات خانواده
از نظر 41.1 درصد از پاسخگویان تاثیر میزان سطح تحصیلات خانواده بر میزان پایبندی به دین دانشجویان در حد زیاد و خیلی زیاد می باشد. 20.8 درصد از آنان نیز معتقدند که این عامل می تواند در حد کم و خیلی کم تاثیرگذار باشد. افرادی که تاثیر سطح تحصیلات خانواده را بر میزان پایبندی به دین در حد متوسط دانسته اند 38.2 درصد از حجم نمونه را به خود اختصاص داده اند.
جدول شماره 22ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان تاثیر تحصیلات خانواده
نمودار شماره 22 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر تحصیلات خانواده
ب ـ 14 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان پایبندی به دین در مناطق شهری
ب ـ1 ـ 14 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان پایبندی به دین در مناطق پایین شهر
نتایج بدست آمده نشان می دهد که 28.9 درصد از پاسخگویان بر این عقیده اند که در مناطق پایین شهر میزان پایبندی به دین در حد کم و خیلی کم می باشد. 26.1 درصد نیز میزان پایبندی به دین را در این مناطق در حد زیاد و خیلی زیاد عنوان نموده اند. افرادی که میزان پایبندی به دین را در حد متوسط دانسته اند 45 درصد از حجم نمونه را به خود اختصاص داده اند.
جدول شماره 23ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان پایبندی به دین در مناطق پایین شهر
نمودار شماره 23 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان پایبندی به دین در مناطق پایین شهر
ب ـ2 ـ 14 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان پایبندی به دین در مناطق متوسط شهر
همانطور که ملاحظه می شود از نظر 33 درصد از پاسخگویان سکونت در مناطق متوسط شهر در حد زیاد و خیلی زیاد بر میزان پایبندی افراد به دین تاثیر داشته است. اما 15.3 درصد معتقدند که تاثیر این مناطق بر میزان پایبندی به دین در حد کم و خیلی کم است. البته بیش از نیمی از آنان تاثیرگذاری این مناطق را در حد متوسط عنوان نموده اند.
جدول شماره 24ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان پایبندی به دین در مناطق متوسط شهر
نمودار شماره 24 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان پایبندی به دین در مناطق متوسط شهر
ب ـ3 ـ 14 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان پایبندی به دین در مناطق بالای شهر
بررسی نتایج نشان می دهد که بیش از نیمی از پاسخگویان (52.6 درصد ) معتقدند که سکونت داشتن در مناطق بالای شهر بر میزان پایبندی به دین افراد در حد خیلی کم و کم می تواند تاثیر گذار باشد. در مقابل 11.9 درصد از آنان تاثیرگذاری این مناطق را در حد زیاد و خیلی زیاد عنوان نموده اند. 35.4 درصد نیز میزان پایبندی در مناطق بالای شهر را در حد متوسط ارزیابی کرده اند.
جدول شماره 25ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان پایبندی به دین در مناطق بالای شهر
نمودار شماره 25 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان پایبندی به دین در مناطق بالای شهر
ب ـ 15 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان پایبندی به دین با توجه به محل سکونت
ب ـ1 ـ 15 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان پایبندی به دین در شهر
نتایج نظرسنجی نشان می دهد که 25.2 درصد از پاسخگویان بر این عقیده اند که میزان پایبندی به دین افرادی که در شهر سکونت دارند در حد کم و خیلی کم می باشد. اما افرادی که میزان پایبندی را در حد زیاد و خیلی زیاد ارزیابی نموده اند 21.4 درصد از حجم نمونه را به خود اختصاص داده اند. 53.3 درصد نیز تاثیر زندگی کردن در شهر را بر میزان پایبندی به دین در حد متوسط دانسته اند.
جدول شماره 26 ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان پایبندی به دین در شهر
نمودار شماره 26 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان پایبندی به دین در شهر
ب ـ 2 ـ 15 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان پایبندی به دین در روستا
همانطور که ملاحظه می شود از نظر 62.6 درصد از پاسخگویان زندگی در روستا باعث شده که میزان پایبندی به دین افراد در حد زیاد و خیلی زیاد باشد. در مقابل تنها 10.3 درصد از آنان میزان پایبندی را در حد کم و خیلی کم ارزیابی نموده اند. 37.4 درصد نیز معتقدند که زندگی در روستا می تواند در حد متوسط بر میزان پایبندی به دین افراد تاثیر داشته باشد.
جدول شماره 27 ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان پایبندی به دین در روستا
نمودار شماره 27 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان پایبندی به دین در روستا
ب ـ 16 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر درآمد
نتایج مندرج در جدول نشان می دهد که 28.9 درصد از پاسخگویان تاثیر درآمد را بر میزان پایبندی به دین در حد کم و خیلی کم دانسته اند. اما از نظر 28 درصد دیگر این عامل می تواند در حد زیاد و خیلی زیاد تاثیر داشته باشد. افرادی که تاثیر میزان درآمد را بر میزان پایبندی به دین دانشجویان در حد متوسط ارزیابی نموده اند 43.1 درصد از حجم نمونه را به خود اختصاص داده اند.
جدول شماره 28 ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان تاثیر درآمد
نمودار شماره 28 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر درآمد
ب ـ 17 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر برخورداری از رفاه اقتصادی
بررسی نتایج نظرسنجی نشان می دهد که 26.1 درصد از پاسخگویان عامل برخورداری از رفاه اقتصادی را بر میزان پایبندی به دین دانشجویان در حد کم و خیلی کم دانسته اند. در حالیکه 34.1 درصد بر این عقیده اند که تاثیر این عامل در حد زیاد و خیلی زیاد می باشد. افرادی که تاثیر برخورداری از رفاه اقتصادی را بر میزان پایبندی به دین دانشجویان در حد متوسط ارزیابی نموده اند 39.8 درصد از حجم نمونه را به خود اختصاص داده اند.
جدول شماره 29 ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان تاثیر برخورداری از رفاه اقتصادی
نمودار شماره 29 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر برخورداری از رفاه اقتصادی
ب ـ 18 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر سختگیری در مسائل اسلامی در دانشگاه
نتایج بدست آمده نشان می دهد که 61.9 درصد از پاسخگویان بر این عقیده اند که سختگیری در مسائل اسلامی تاثیر کم و خیلی کمی در میزان پایبندی دانشجویان به دین دارد. در مقابل 14.7 درصد تاثیر این عامل را در حد زیاد و خیلی زیاد ارزیابی نموده اند. 23.3 درصد نیز سختگیری در مسائل اسلامی را در حد متوسط بر پایبندی موثر دانسته اند.
جدول شماره 30 ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان تاثیر سختگیری در مسائل اسلامی در داتشگاه
نمودار شماره 30 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر سختگیری در مسائل اسلامی در داتشگاه
ب ـ 19 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان مطالعه کتب مذهبی در بین دانشجویان
نتایج حاصله بیانگر این واقعیت است که میزان مطالعه کتب مذهبی در بین اکثریت دانشجویان (74.9 درصد ) خیلی کم و کم می باشد در حالیکه تنها 5.7 درصد از آنان میزان مطالعه در بین دانشجویان را در حد زیاد و خیلی زیاد ارزیابی نموده اند. از نظر 19.4 درصد نیز میزان مطالعه در حد متوسط می باشد.
جدول شماره 31 ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان مطالعه کتب مذهبی در بین دانشجویان
نمودار شماره 31 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان مطالعه کتب مذهبی در بین دانشجویان
ب ـ 20 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر مطالعه مذهبی
همانطور که در جدول بعد منعکس شده است 46.2 درصد از پاسخگویان تاثیر میزان مطالعه مذهبی را بر پایبندی به دین دانشجویان در حد زیاد و خیلی زیاد دانسته اند اما از نظر 13.2 درصد از آنان تاثیر این عامل در حد کم و خیلی کم می باشد. افرادی که معتقدند مطالعه مذهبی می تواند در حد متوسط بر میزان پایبندی تاثیرگذار باشد 40.6 درصد از حجم نمونه را به خود اختصاص داده اند.
جدول شماره 32 ـ توزيع فراواني پاسخگويان برحسب میزان تاثیر مطالعه مذهبی
نمودار شماره 32 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر مطالعه مذهبی
ج ـ توصیف نتایج
ج ـ 1ـ توزيع فراوانی پاسخگويان برحسب میزان تاثیر فضای رشد دانشجو برمیزان پایبندی به دین
شاخص فضای رشد دانشجو از میانگین مجموع سه گویه (سوالات 1 ، 2 و 12) حاصل شده است. حداکثر نمره 5 و حداقل آن 1.5 می باشد. نتایج حاصله بعد از طبقه بندی در جدول بعد منعکس شده است.
همانطور که ملاحظه می شود 22.1 درصد از پاسخگویان بر این عقیده اند که فضای رشد دانشجو تاثیر کمی بر میزان پایبندی آنان به دین دارد. 62.4 درصد نیز تاثیر این عامل را در حد متوسط ارزیابی نوده اند.15.5 درصد نیز معتقدند که هرچه فضای رشد دانشجو اسلامی تر باشد پایبندی به دین بیشتر می شود.
جدول شماره 33ـ توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر فضای رشد دانشجو بر میزان پایبندی به دین
نمودار شماره 33 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر فضای رشد دانشجو بر میزان پایبندی به دین
ج ـ 2ـ توزيع فراوانی پاسخگويان برحسب میزان تاثیر پوشش و حجاب برمیزان پایبندی به دین
شاخص پوشش و حجاب اسلامی از میانگین مجموع دو گویه (سوالات 7 و 8) حاصل شده است. حداکثر نمره 5 و حداقل آن 1 می باشد.
دسته بندی نتایج نشان داد که 37.1 درصد از پاسخگویان تاثیر داشتن پوشش و حجاب اسلامی را بر میزان پایبندی به دین زیاد ارزیابی نموده اند. از نظر 45.5 درصد نیز تاثیر این عامل در حد متوسط می باشد. اما 17.4 درصد معتقدند که پوشش اسلامی تاثیر کمی بر میزان پایبندی به دین دارد.
جدول شماره 34ـ توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر پوشش و حجاب بر میزان پایبندی به دین
نمودار شماره 34 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر پوشش و حجاب بر میزان پایبندی به دین
ج ـ 3ـ توزيع فراوانی پاسخگويان برحسب میزان تاثیر برخورداری از رفاه اقتصادی برمیزان پایبندی به دین
نتایج دسته بندی شاخص برخورداری از رفاه اقتصادی که از میانگین مجموع دو گویه (سوالات 16و 17 ) تهیه شده در جدول بعد منعکس شده است. حداکثر نمره 5 و حداقل آن 1 می باشد.
ارزیابی نتایج نظرسنجی نشان می دهد که 23 درصد از پاسخگویان عنوان نموده اند که هر چه افراد از رفاه اقتصادی بیشتری برخوردار باشد میزان پایبندی به دین در آنان بیشتر می شود. در مقابل 22.5 درصد تاثیر این عامل را بر میزان پایبندی در حد کمی دانسته اند. از نظر نیمی از پاسخگویان (54.5 درصد ) نیز تاثیرگذاری برخورداری از رفاه می تواند در حد متوسط باشد.
جدول شماره 35 ـ توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر برخورداری از رفاه اقتصادی بر میزان پایبندی به دین
نمودار شماره 35 ـ توزيع درصدي پاسخگويان برحسب میزان تاثیر برخورداری از رفاه اقتصادی برمیزان پایبندی به دین
ج ـ 4ـ توزيع فراوانی پاسخگويان برحسب میزان تاثیر اهمیت دادن به نماز برمیزان پایبندی به دین
شاخص اهمیت دادن به نماز از میانگین مجموع سه گویه (سوالات 6 ، 9 و 10) حاصل شده است. حداکثر نمره 5 و حداقل آن 1 می باشد. نتایج حاصله بعد از طبقه بندی در جدول بعد منعکس شده است.
همانطور که ملاحظه می شود 20.2 درصد از پاسخگویان تاثیرگذاری اهمیت دادن به نماز را بر میزان پایبندی به دین در حد کمی دانسته اند. نسبت افرادی که معتقدند تاثیر این عامل در حد زیاد می باشد تنها 8 درصد از حجم نمونه را به خود اختصاص داده است. اما اکثریت پاسخگویان (71.8 درصد ) براین عقیده اند که تاثیر اهمیت دادن به نماز بر میزان پایبندی به دین در حد متوسط می باشد.
جدول شماره 36ـ توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر اهمیت دادن به نماز بر میزان پایبندی به دین
نمودار شماره 36 ـ توزيع درصدي پاسخگويان برحسب میزان تاثیر اهمیت دادن به نماز برمیزان پایبندی به دین
ج ـ 5 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان برحسب میزان تاثیر محل سکونت بر میزان پایبندی به دین
شاخص محل سکونت از میانگین مجموع دو گویه (سوالات 14 و 15) حاصل شده است. حداکثر نمره 4.6 و حداقل آن 1.75 می باشد.
دسته بندی نتایج نشان داد که از نظر 27.7 درصد از پاسخگویان محل سکونت تاثیر کمی بر میزان پایبندی به دین افراد دارد. بیش از نیمی از پاسخگویان (53.1 درصد ) نیز تاثیر این عامل را در حد متوسط ارزیابی نموده اند. اما 19.2 درصد معتقدند که محل سکونت می تواند بر میزان پایبندی به دین تاثیر زیادی داشته باشد.
جدول شماره 37ـ توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر محل سکونت بر میزان پایبندی به دین
نمودار شماره 37 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر محل سکونت بر میزان پایبندی به دین
ج ـ6 ـ توزيع فراوانی پاسخگويان برحسب میزان تاثیر داشتن مطالعه مذهبی بر میزان پایبندی به دین
نتایج دسته بندی شاخص داشتن مطالعه مذهبی که از میانگین مجموع سه گویه (سوالات 5، 20 و 21) تهیه شده در جدول بعد منعکس شده است. حداکثر نمره 4.33 و حداقل آن 1 می باشد.
نتایج حاصله بیانگر این واقعیت است که از نظر 24.4 درصد از پاسخگویان تاثیر داشتن مطالعه مذهبی بر میزان پایبندی به دین زیاد می باشد. در مقابل 22.5 درصد تاثیر این عامل را بر میزان پایبندی در حد کمی دانسته اند. نسبت افرادی که تاثیر مطالعه مذهبی را بر پایبندی به دین در حد متوسط عنوان نموده اند 53.1 درصد است.
جدول شماره 38ـ توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر داشتن مطالعه مذهبی بر میزان پایبندی به دین
نمودار شماره 38 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر داشتن مطالعه مذهبی بر میزان پایبندی به دین
ج ـ 7ـ توزيع فراوانی پاسخگويان برحسب میزان تاثیرسختگیری در دانشگاه برمیزان پایبندی به دین
شاخص سختگیری در دانشگاه از میانگین مجموع چهار گویه (سوالات 3 ، 4، 11 و 19) حاصل شده است. حداکثر نمره 4.75 و حداقل آن 1 می باشد. نتایج حاصله بعد از دسته بندی در جدول بعد منعکس شده است.
همانطور که ملاحظه می شود بیش از نیمی از پاسخگویان (53.5 درصد ) بر این عقیده اند که هر چه سختگیری در دانشگاه بیشتر باشد میزان پایبندی به دین نیز بیشتر می شود در مقابل تنها 6.6 درصد تاثیر این عامل را در حد کم ارزیابی نموده اند. نسبت افرادی که معتقدند سختگیری می تواند در حد متوسط بر میزان پایبندی به دین اثر داشته باشد 39.9 درصد است.
جدول شماره 39ـ توزيع فراواني پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر سختگیری در دانشگاه بر میزان پایبندی به دین
نمودار شماره 39 ـ توزيع درصدي پاسخگويان بر حسب میزان تاثیر سختگیری در دانشگاه بر میزان پایبندی به دین
د ـ رابطه بین متغیرهای وابسته و متغیرهای مستقل
د ـ 1ـ رابطه بین متغیرهای وابسته تحقیق و متغیر جنسیت
نتایج آزمون یوی مان ویتنی که برای متغیرهای رتبه ای _ اسمی استفاده شده است در جدول 41 مشاهده می شود.
جدول شماره 40ـ نتایج آزمون مقایسه تاثیر جنسیت بر متغیرهای وابسته
رابطه بين میزان ارتباط با گروه همسالان کم اعتقاد و جنسيت
بررسي نتايج آزمون بين جنسيت و ميزان ارتباط با گروه همسالان کم اعتقاد بر روی پایبندی به دین پاسخگويان نشان مي‌دهد كه تفاوت مشاهده شده از لحاظ آماري معنادار نيست به اين معنا كه از نظر پاسخگويان زن و مرد داشتن چنین روابطی تاثیری بر میزان پایبندی به دین ندارد.( 0.74= sig )
رابطه بين میزان تاثیر وضعیت ظاهری و جنسيت
بررسي يافته‌هاي حاصل شده از طريق اجراي آزمون نشان مي‌دهد كه جنسيت پاسخگويان بر میزان پایبندی به دین آنان موثر است و تفاوت مشاهده شده از لحاظ آماري معنادار می باشد.(0.000= sig ) به عبارت دیگر زنان بیشتر از مردان معتقدند که وضعیت ظاهری می تواند بر میزان پایبندی افراد به دین تاثیر داشته باشد.
جدول بعد توزیع فراوانی میزان تاثیر وضعیت ظاهری بر پایبندی به دین پاسخگویان را به تفکیک جنسیت نشان می دهد. همانطور که ملاحظه می شود در بین زنان 39.3 درصد تاثیر این عامل را در حد زیاد و خیلی زیاد، 34.3 درصد در حد متوسط و 26.4 درصد نیز تاثیر آن را در حد کم و خیلی کم ارزیابی نموده اند.اما در بین مردان 57.1 درصد تاثیر وضعیت ظاهری را بر میزان پایبندی به دین در حد کم و خیلی کم، 28.6 درصد در حد متوسط و 14.3درصد تاثیر این عامل را در حد زیاد و خیلی زیاد عنوان نموده اند.
جدول شماره 41 ـ توزیع فراوانی میزان تاثیر وضعیت ظاهری بر حسب جنسیت
رابطه بين میزان تاثیر وضعیت ظاهری اساتید و جنسيت
بر اساس نتايج آزمون از لحاظ آماری تفاوت معناداری بین جنسيت و ميزان تاثیر وضعیت ظاهری اساتید بر روی پایبندی به دین پاسخگويان وجود ندارد. به بیان دیگر زنان و مردان تاثیر این عامل را در حد یکسانی ارزیابی نموده اند.( 0.186= sig )
د ـ 2ـ رابطه بین متغیرهای وابسته تحقیق و متغیر وضعیت تاهل
نتایج آزمون در جدول بعد مشاهده می شود.
جدول شماره 42ـ نتایج آزمون مقایسه تاثیر وضعیت تاهل بر متغیرهای وابسته
رابطه بين میزان تاثیر برگزاری آئین مذهبی در دانشگاه و وضعیت تاهل
بررسي رابطه بين میزان تاثیر برگزاری آئین مذهبی در دانشگاه و وضعیت تاهل پاسخگويان مبين اينست كه تفاوت معناداری بين پاسخگويان متاهل و مجرد وجود ندارد. ( 0.167 = sig )
رابطه بين میزان تاثیر حجاب و وضعیت تاهل
بررسي يافته‌هاي حاصل شده نشان دهنده تفاوت بین میزان تاثیر حجاب در بین متاهلین و مجردین بوده است بر اساس نتيجه آزمون تفاوت مشاهده شده از لحاظ آماری معنی دار می باشد ( 0.026 = sig ) . با توجه به میانگین های رتبه ای می توان گفت که از نظر متاهلین داشتن حجاب تاثیر بیشتری بر میزان پایبندی به دین دارد.
جدول بعد ميزان تاثیر حجاب بر پایبندی به دین را در بین متاهلین و مجردین نشان می دهد. در بین مجردین 27.7 درصد خیلی کم و کم ، 32.5 درصد متوسط و 39.7 درصد زیاد و خیلی زیاد میزان تاثیر گذاری حجاب را بر پایبندی به دین ارزیابی نموده اند. اما نتایج توزیع فراوانی در بین متاهلین عبارتند از 20.4 درصد خیلی کم و کم، 20.5 درصد متوسط و 59.1 درصد زیاد و خیلی زیاد.
جدول شماره 43 ـ توزیع فراوانی میزان تاثیر حجاب بر حسب وضعیت تاهل
رابطه بين میزان تاثیر پوشش و آرایش و وضعیت تاهل
اجراي آزمون نشان داده است كه از نظر مجردین و متاهلین پوشش و آرایش تاثیری بر میزان پایبندی افراد به دین ندارد بنابراين تفاوت بين آنها در اين زمينه معنادار نبوده است. ( 0.103 = sig )
د ـ3 ـ رابطه بین متغیرهای وابسته تحقیق و متغیر گروه سنی
جهت بررسي متغیرهای وابسته رتبه ای در بين گروه سنی، آزمون كروسكال واليس بكار گرفته شد. آزمون آماري مذكور مبتني بر مقايسه رتبه ها در خرده گروه‌ها و آمار chi-square و سطح معناداري مربوطه در خرده گروههاست.
بررسی نتایج آزمون نشان می دهد که بین متغیرهای میزان پایبندی به دین، اهمیت دادن به نماز، برپایی نماز جماعت در دانشگاه، میزان پایبندی به دین در مناطق مختلف شهر(پایین، متوسط و بالای شهر) ، میزان پایبندی به دین در شهر یا روستا و سختگیری در مسائل اسلامی در دانشگاه و گروه سنی تفاوت معناداری وجود ندارد. به عبارت دیگر از نظر سنین مختلف عوامل فوق تاثیری بر میزان پایبندی به دین افراد ندارد.
جدول شماره 44ـ نتایج مقایسه متغیرهای وابسته و گروه سنی
د ـ 4 ـ رابطه بین متغیرهای وابسته تحقیق و متغیر رشته تحصیلی
جهت بررسي متغیرهای وابسته رتبه ای در بين رشته های تحصیلی نیز از آزمون كروسكال واليس استفاده شده است.
جدول شماره 45ـ نتایج مقایسه متغیرهای وابسته و رشته تحصیلی
رابطه بين میزان تاثیر اسلامی کردن متون درسی در دانشگاه و رشته تحصیلی
بررسي رابطه بين میزان تاثیر اسلامی کردن متون درسی در دانشگاه و رشته تحصیلی مبين اينست كه تفاوت مشاهده شده از لحاظ آماری معنادار می باشد. ( 0.022 = sig ) با توجه به میانگین های رتبه ای می توان گفت پاسخگویانی که رشته تحصیلی شان مطالعات خانواده می باشد تاثیر اسلامی کردن متون را بر میزان پایبندی به دین بیشتر از سایر رشته ها می دانند. برای وضوح بیشتر توزیع فراوانی میزان تاثیر اسلامی کردن متون بر حسب رشته تحصیلی افراد در جدول 46 منعکس شده است.
جدول شماره 46 ـ توزیع فراوانی میزان تاثیر اسلامی کردن متون درسی در دانشگاه و بر حسب رشته تحصیلی
رابطه بين میزان تاثیر پایبندی اساتید به دین و رشته تحصیلی
بررسي يافته‌هاي حاصل شده از طريق اجراي آزمون نشان مي‌دهد كه از نظر رشته تحصیلی مختلف میزان پایبندی اساتید به دین بر میزان پایبندی دانشجویان به دین موثر است و تفاوت مشاهده شده از لحاظ آماري معنادار می باشد.( 0.006 = sig ) به عبارت دانشجویان رشته تحصیلی فقه و مبانی حقوق و در رتبه بعدی مطالعات خانواده تاثیر پایبندی اساتید را به دین بیشتر از سایر رشته ها ارزیابی نموده اند.
جدول بعد توزیع فراوانی میزان تاثیر پایبندی اساتید به دین بر پایبندی به دین پاسخگویان را به تفکیک رشته تحصیلی نشان می دهد.
جدول شماره 47 ـ توزیع فراوانی میزان تاثیر پایبندی اساتید به دین بر حسب رشته تحصیلی
رابطه بين میزان تاثیر اسلامی شدن فضای دانشگاه و رشته تحصیلی
بررسی نتایج آزمون نشان می دهد که تفاوت معناداري بين میزان تاثیر اسلامی شدن فضای دانشگاه و رشته تحصیلی وجود ندارد. ( 0.112 = sig )
د ـ 5 ـ رابطه بین متغیرهای وابسته تحقیق و وضعیت اشتغال
اجراي آزمون نشان داده است كه وضعیت اشتغال تاثیری بر متغیرهای میزان مطالعه کتب مذهبی در بین دانشجویان و داشتن مطالعه مذهبی نداشته است و تفاوت مشاهده شده از لحاظ آماری معنادار نمی باشد.
جدول شماره 48ـ نتایج مقایسه متغیرهای وابسته و وضعیت اشتغال
د ـ 6 ـ رابطه بین متغیرهای وابسته تحقیق و میزان متوسط درآمد ماهیانه خانواده
در تجزیه و تحلیل بررسی یافته های بدست آمده از اجرای آزمون، تفاوت معناداری بین میزان مطالعه کتب مذهبی در بین دانشجویان و میزان متوسط درآمد ماهیانه خانواده وجود ندارد. ( 0.129 = sig )
همچنین تفاوت مشاهده شده بین میزان متوسط درآمد ماهیانه و میزان تاثیر مطالعه مذهبی از لحاظ آماری معنادار نمی باشد. ( 0.167 = sig )
جدول شماره 49 ـ نتایج مقایسه متغیرهای وابسته و متوسط درآمد ماهیانه
د ـ 7 ـ رابطه بین میزان تاثیر تحصیلات خانواده و تعداد اعضای خانواده
نتایج بدست آمده نشان می دهد که بین متغیر میزان تاثیر تحصیلات خانواده بر پایبندی به دین و تعداد اعضای خانواده رابطه معناداری وجود ندارد. ( 0.167 = sig )
جدول شماره 50 ـ نتایج مقایسه میزان تاثیر تحصیلات و تعداد اعضای خانواده
فصل پنجم:نتایج
سیمای پاسخگویان
تحقیق حاضر در بین دانشجویان دانشگاه آزاد در مورد پایبندی به دین انجام پذیرفته است. در نمونه آماری انتخاب شده اکثریت پاسخگویان را زنان با 83.6 درصد تشکیل داده اند. 79 درصد مجرد و سن 88.3 درصد از آنان کمتر از 25 سال می باشد. در بین رشته های علوم انسانی حسابداری با 30 درصد و سایر رشته ها ( رشته های مهندسی ) با 31.5 درصد حجم نمونه را به خود اختصاص داده اند. 83.7 درصد دانشجوی مقطع کارشناسی و 91.9 درصد فقط مشغول به تحصیل می باشند. خانواده 76.4 درصد از دانشجویان 4 تا 8 نفره و متوسط درآمد ماهیانه 58.2 درصد بیشتر از 500 هزار تومان است.
خلاصه نتایج با توجه به فرضیات پژوهش به شرح ذیل می باشد.
الف : عوامل درون دانشگاهی موثر در پایبندی دانشجویان دانشگاه آزاد به دین
1– نتایج نظر سنجی نشان داد که از نظر 61.9 درصد از دانشجویان فرضیه اعمال ضوابط و مقررات اسلامی در محیط دانشگاه باعث افزایش میزان پایبندی به دین می شود چندان صحیح نمی باشد.
2- در بین دانشجویان 35 درصد تاثیر اسلامی شدن فضای دانشگاه را بر میزان پایبندی به دین زیاد و خیلی زیاد دانسته اند و این حاکی از این واقعیت است که فرضیه ایجاد فضای دینی و مذهبی نمی تواند تاثیر زیادی بر میزان پایبندی داشته باشد.
3- 46.2 درصد از دانشجویان با این ایده که می توان با فراهم نمودن امکانات لازم در جهت رشد فضای فکری میزان پایبندی به دین را افزایش داد موافق بوده اند.
4 - از دیدگاه 41.5 درصد از دانشجویان اسلامی کردن متون درسی در دانشگاه تاثیر چندانی بر میزان پایبندی به دین آنان ندارد.
5 - شاید برگزاری مراسم مذهبی در ایام خاص در دانشگاه بتواند بر میزان پایبندی دانشجویان به دین تاثیر داشته باشد که 32.1 درصد از نمونه نیز در حد زیاد و خیلی زیاد با این فرضیه موافق بوده اند.
6 - نتایج نظرسنجی از پاسخگویان بیانگر این مطلب است که بیش از نیمی از آنان (51.2 درصد) تاثیر برپایی نماز جماعت را در دانشگاه بر میزان پایبندی به دین در حد زیاد و خیلی زیاد دانسته اند.
7 - پایبندی اساتید به دین از دیدگاه 41.3 درصد از دانشجویان می تواند بر میزان پایبندی به دین دانشجویان تاثیر مثبت داشته باشد.
8 - یکی دیگر از عوامل درون دانشگاهی که شاید بر میزان پایبندی به دین دانشجویان تاثیر داشته باشد وضعیت ظاهری اساتید می باشد که از نظر 35.1 درصد نیز تاثیر گذاری این عامل در حد زیاد می باشد.
9 - از حجم نمونه مورد بررسی 35.2 درصد بر این عقیده اند که وضعیت ظاهری افراد تاثیر زیادی بر میزان پایبندی به دین دانشجویان دارد. در مقابل 31.5 درصد از آنان تاثیر این عامل را در حد کمی دانسته اند.
ب : عوامل برون دانشگاهی موثر در پایبندی دانشجویان دانشگاه آزاد به دین
1 – این فرضیه که تعامل و ارتباط با همسالان کم اعتقاد بر میزان پایبندی به دین تاثیر دارد از نظر 52.5 درصد دانشجویان مورد تایید می باشد و تاثیر این عامل را در حد زیادی دانسته اند.
2 – تصور بر این است که مطالعه کتب مذهبی توسط دانشجویان در ارتباط مستقیم با پایبندی به دین قرار دارد. اما نتایج نظر سنجی نشان می دهد که اکثریت دانشجویان (74.9 درصد) در این زمینه مطالعه بسیار کمی دارند.
3 - 44.1 درصد از دانشجویان معتقدند که حجاب و رعایت آن می تواند بر میزان پایبندی به دین دانشجویان در حد زیادی موثر باشد.
4 - یکی دیگر از عوامل برونی که شاید بر میزان پایبندی به دین تاثیر داشته باشد نوع پوشش و آرایش فرد می باشد که نظر 46 درصد از پاسخگویان نیز موید این مطلب است که نوع پوشش و آرایش تاثیر زیادی بر میزان پایبندی دارد.
5 - از نظر اکثریت دانشجویان (79.4 درصد ) تاثیر تقید و پایبندی به فرایض دینی از جمله نماز بر میزان پایبندی به دین زیاد می باشد.
6 – سطح تحصیلات خانواده نیز از دیگر عوامل برونی است که می تواند بر میزان پایبندی به دین تاثیر مثبت داشته باشد که 41.1 درصد از دانشجویان نیز موافق این فرضیه بوده اند.
7 – با توجه به نتایج نظر سنجی می توان گفت که از دیدگاه دانشجویان زندگی در روستا بیشتر بر میزان پایبندی به دین تاثیر دارد. به بیانی دیگر 62.2 درصد از پاسخگویان میزان پایبندی به دین را در روستا در حد زیادی دانسته اند در حالیکه این مقدار در شهر 21.4 درصد می باشد.
8 – منطقه سکونت در شهر نیز شاید بتواند بر میزان پایبندی به دین تاثیر داشته باشد. نظر دانشجویان در مورد سه منطقه شهری به این صورت می باشد: منطقه پایین شهر 26.1 درصد ، منطقه متوسط 33 درصد و منطقه بالای شهر 11.9 درصد بر میزان پایبندی دانشجویان تاثیر زیادی داشته است. به عبارت دیگر از دیدگاه آنان میزان پایبندی در مناطق بالای شهر کمتر از سایر مناطق می باشد.
9 – تصور می شود که میزان درآمد در ارتباط مستقیم با میزان پایبندی به دین باشد. اما نظر سنجی نشان داد که تاثیر این عامل تنها از دیدگاه 28 درصد پاسخگویان مثبت می باشد.
10 – 34.1 درصد از دانشجویان بر این عقیده اند که برخورداری از رفاه اقتصادی می تواند تاثیر زیادی بر میزان پایبندی به دین دانشجویان داشته باشد.
مقایسه بین متغیرهای زمینه ای و فرضیات پژوهش
بررسي نتايج آزمون نشان می دهد بین وضعیت ظاهری دانشجویان و جنسیت رابطه معنادار وجود دارد. به عبارت دیگر زنان بیشتر از مردان معتقدند که وضعیت ظاهری می تواند بر میزان پایبندی افراد به دین تاثیر داشته باشد.
سایر نتایج نشان می دهد که رابطه معناداری بین میزان ارتباط با گروه همسالان کم اعتقاد و وضعیت ظاهری اساتید با جنسیت وجود ندارد.
مقایسه وضعیت تاهل و تاثیر حجاب بر میزان پایبندی به دین نشان داد که متاهلین تاثیر داشتن حجاب را بر میزان پایبندی به دین بیشتر از مجردین می دانند.
اما رابطه معناداری از لحاظ آماری بین برگزاری آئین مذهبی و وضعیت تاهل ، همچنین میزان پوشش و آرایش و وضعیت تاهل وجود ندارد.
بررسی نتایج آزمون نشان می دهد که بین متغیرهای میزان پایبندی به دین، اهمیت دادن به نماز، برپایی نماز جماعت در دانشگاه، میزان پایبندی به دین در مناطق مختلف شهر(پایین، متوسط و بالای شهر) ، میزان پایبندی به دین در شهر یا روستا و سختگیری در مسائل اسلامی در دانشگاه و گروه سنی تفاوت معناداری وجود ندارد. به عبارت دیگر از نظر سنین مختلف عوامل فوق تاثیری بر میزان پایبندی به دین افراد ندارد.
بررسي رابطه بين میزان تاثیر اسلامی کردن متون درسی در دانشگاه و رشته تحصیلی مبين اينست كه تفاوت مشاهده شده از لحاظ آماری معنادار می باشد. با توجه به میانگین های رتبه ای می توان گفت پاسخگویانی که رشته تحصیلی شان مطالعات خانواده می باشد تاثیر اسلامی کردن متون را بر میزان پایبندی به دین بیشتر از سایر رشته ها می دانند.
بررسي يافته‌هاي حاصل شده از طريق اجراي آزمون نشان مي‌دهد كه از نظر رشته تحصیلی مختلف میزان پایبندی اساتید به دین بر میزان پایبندی دانشجویان به دین موثر است. به عبارت دانشجویان رشته تحصیلی فقه و مبانی حقوق تاثیر پایبندی اساتید را به دین بیشتر از سایر رشته ها ارزیابی نموده اند.
بررسی نتایج آزمون نشان می دهد که تفاوت معناداري بين میزان تاثیر اسلامی شدن فضای دانشگاه و رشته تحصیلی وجود ندارد.
اجراي آزمون نشان داده است كه وضعیت اشتغال تاثیری بر متغیرهای میزان مطالعه کتب مذهبی در بین دانشجویان و داشتن مطالعه مذهبی نداشته است و تفاوت مشاهده شده از لحاظ آماری معنادار نمی باشد.
در تجزیه و تحلیل بررسی یافته های بدست آمده از اجرای آزمون، تفاوت معناداری بین میزان مطالعه کتب مذهبی در بین دانشجویان و میزان متوسط درآمد ماهیانه خانواده وجود ندارد.
نتایج بدست آمده نشان می دهد که بین متغیر میزان تاثیر تحصیلات خانواده بر پایبندی به دین و تعداد اعضای خانواده رابطه معناداری وجود ندارد.
نتیجه گیری
با توجه به نتایج نظر سنجی در مورد عوامل درون دانشگاهی و برون دانشگاهی موثر بر پایبندی دانشجویان دانشگاه آزاد به دین می توان گفت که هر چه فرد تقید بیشتری به عوامل برون دانشگاهی یعنی تعامل و ارتباط با گروه همسالان کم اعتقاد، رعایت حجاب و نوع پوشش و آرایش و همچنین پایبندی به فرایض دینی داشته باشد میزان پایبندی او نیز به دین بیشتر از سایرین است. اما نمی توان منکر تاثیر گذاری محیط و عوامل دیگر بر میزان پایبندی به دین شد.
محدودیتها:
تحقیق حاضر علرقم تلاشهای بسیار انام شده با محدودیتهای زیر مواجه شد :
1 – عدم دسترسی کامل به آمار دانشجویان به تفکیک رشته تحصیلی و سال ورود به دانشگاه
2 – کمبود متون و پژوهشهای انجام شده در ارتباط با موضوع تحقیق حاضر
3 – عدم همکاری مطلوب دانشجویان شاغل به تحصیل در دانشگاه آزاد اسلامی.
پیوست:
پرسش نامه
طرح بررسي پايبندي به دين دانشجويان مجتمع علوم انساني
با سلام ، احتراماً پرسش نامه اي كه در اختيار شما قرار گرفته است به منظور يك كار پژوهشي بر روي دانشجويان مجتمع علوم انساني دانشگاه آزاد اسلامي مشهد است ، خواهشمند است به سؤالات زير با دقت پاسخ دهيد تا ما را در انجام اين تحقيق ياري كرده باشيد ، صداقت شما در امر پاسخگويي به سوالات عامل موفقيت ما را در امر پژوهش خواهد بود . با تشكر
الف : مشخصات پاسخگو
1- جنسيت = 1) زن 2) مرد
2- وضعيت تأهل = 1) مجرد 2) متأهل
3- سن = 1) كمتر از 25 سال 2) بين 25 تا 30 سال 3) بيش از 30 سال
4- رشته تحصيلي = 1) حسابداري 2) فقه و مباني حقوق
3) زبان و ادبيات فارسي 4) مديريت دولتي 5) مطالعات خانواده
5- مقطع تحصيلي = 1) كارداني 2) كارشناسي 3) كارشناسي ارشد 4) دكترا
6- ورودي سال = 1) 84 2) 85 3) 86 4) 87
7- وضعيت اشتغال = 1) بيكار 2) شاغل
8- ميزان متوسط درآمد ماهيانه خانواده = 1) كمتر از 300 هزار تومان
2) بين 300 تا 500 هزار تومان 3) بيش از 500 هزار تومان
9- تعداد اعضاي خانواده = 1) كمتر از 4 نفر 2) بين 4 تا 8 نفر 3) بيش از 8 نفر
ب : نظرات پاسخگو =
1- به نظر شما پايبندي به دين در بين دانشجويان تا چه ميزان است ؟
1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
2- به نظر شما تا چه ميزان ارتباط با گروه همسالان كم اعتقاد بر روي پايبندي به دين دانشجويان مؤثر است ؟
1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
3- به نظر شما چه ميزان وضعيت ظاهري دانشجويان در پايبندي به دين مؤثر است ؟
1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
4- به نظر شما تا چه ميزان وضعيت ظاهري اساتيد در پايبندي به دين دانشجويان مؤثر است ؟
1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
5- به نظر شما تا چه ميزان اسلامي كردن فنون درسي در دانشگاه در پايبندي به دين دانشجويان مؤثر است ؟
1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
6- به نظر شما برگزاري آئين مذهبي در دانشگاه تا چه ميزان در پايبندي به دين در دانشجويان مؤثر است ؟
1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
7- به نظر شما حجاب و رعايت آن تا چه ميزان در پايبندي به دين دانشجويان مؤثر است ؟
1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
8- به نظر شما ميزان پوشش وآرايش تا چه ميزان در پايبندي به دين در دانشجويان مؤثر است ؟
1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
9- به نظر شما اهميت دادن به نماز تا چه ميزان در پاي بندي به دين دانشجويان مؤثر است ؟
1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
10- به نظر شما برپايي نماز جماعت در دانشگاه تا چه ميزان در پايبندي به دين دانشجويان مؤثر است ؟
1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
11- به نظر شما ميزان پايبندي اساتيد به دين تا چه ميزان در پايبندي به دين دانشجويان مؤثر است؟
1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
12- به نظر شما اسلامي شدن فضا دانشگاه به چه ميزان در پايبندي به دين دانشجويان تأثير دارد؟
1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
13- به نظر شما سطح تحصيل خانواده تا چه ميزان در پايبندي به دين دانشجويان تأثير دارد؟
1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
14- ميزان پايبندي به دين برحسب محل سكونت (مناطق پايين ، متوسط و بالايي شهر) چقدر است؟
- ميزان پايبندي منطقه شهري = 1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
- ميزان پايبندي منطقه ميانه (قشر متوسط) 1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
- ميزان پايبندي منطقه بالا (مرفه نشين) = 1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
15- ميزان پايبندي به دين با توجه به محل سكونت چقدر است ؟
شهر = 1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
روستا = 1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
16- به نظر شما ميزان درآمد تا چه ميزان در پاييندي به دين دانشجويان مؤثر است ؟
1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
17- به نظر شما رفاه اقتصادي در پايبندي به دين دانشجويان تا چه ميزان مؤثر است ؟
1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
18- به نظر شما تا چه اندازه فقر اقتصادي دانشجويان در پايبندي به دين آنها مؤثر است ؟
1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
19- به نظر شما سختگيري در مسائل اسلامي در دانشگاه تا چه ميزان در پايبندي دانشجويان به دين مؤثر است ؟
1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
20- به نظر شما دانشجويان تا چه ميزان كتب مذهبي را مطالعه مي كنند ؟
1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
21- به نظر شما مطالعه مذهبي تا چه ميزان در پايبندي آنها به دين مؤثر است ؟
1) خيلي كم 2) كم 3 ) متوسط 4) زياد 5) خيلي زياد
فهرست منابع
مقالات فارسی:
1-احمدی، خدابخش و همکاران ( 1379)، ( بررسی شخصیت در جهت گیری مذهبی دانشجویان )، مجله روانشناسی، شماره 185، ص 204.
2-احمدی، خدابخش و دیگران « بررسی وضعیت ازدواج و سازگاری زناشویی در بین کارکنان سپاه ،(1384)، طب نظامی، ش 7، ص 141-152.
3-ترکاشوند، جواد و دیگران (1392)، تعامل رفتاری همسران از نگاه اسلام و روان شناسی، ماهنامه علمی – ترویجی معرفت، سال 22، شماره 90.
4-حق دوست ، علی اکبر و دیگران « بررسی دیدگاه دانشجویان علوم پزشکی پیرامون عوامل موثر در ازدواج »(1374)، اندیشه ورفتار، ش3، ص20-29.
5-جان بزرگی، مسعود(1388)، «ساخت اعتبار یابی آزمون پایبندی مذهبی بر اساس گزاره های قرآن و نهج البلاغه» ، فصل نامه علمی تخصص پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، سال سوم، ش5.
6-خدایاری فرد، محمد و دیگران، « رابطه نگرش مذهبی با رضایت مندی زناشویی در دانشجویان متأهل»/(1386)، خانواده پژوهی، سال سوم، ش 10، ص 611 – 620.
7-روحانی ، عباس و داوود معنوی پور (1387)، « رابطه عمل به باور های دینی با شادکامی و رضایت زناشویی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد مبارکه» ، دانش و پژوهش در روانشناسی ،ش35و36،ص189-206.
8-سیمز، جفری، (2004)« معنا و غایت دین در گفت و گو با کنت ول اسمیت»، ترجمه پریوا عروج نیا، کیان، ش 33، ص 4-14.
9-صیاد پور ، زهره (1383)« بررسی رضایت از ازدواج در دانشجویان» روانشناسان ایرانی ، سال اول ،ش2، ص145-157.
10-غباری بناب ، باقر، (1380)« مطالعاتی در قلمرو مشترک دین و روان شناسی»، فصل نامه علمی تخصص پژوهشگاه حوزه و دانشگاه سال هفتم، شماره نهم..
11-مقدم، سعید ( 1391) « خانواده آرمانی در اندیشه امام سجاد (ع)» ماهنامه معرفت، سال بیست و یکم، شماره دهم، ص 14-26.
12-میر احمدی زاده ، علیرضا وهمکاران«رضامندی زناشویی وتعیین عوامل تاثیر گذار بر آن در شیراز
.»(1382) ،اندیشه و رفتار، سال هشتم ش4، ص 63-56.
کتاب های فارسی:
1-انصاریان، حسین(1380)، نظام خانواده در اسلام، ج هجدهم، قم، ام ابیها.
2-بستان، حسین(1385)، اسلام و جامعه شناسی خانواده، ج دوم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
3-بستان، حسین(1388)، اسلام و جامعه شناسی خانواده، ج چهارم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
4-بستان، حسین(1390)، خانواده در اسلام، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
5-پسندیده، عباس(1389)، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، ج دوم، قم، دارالحدیث.
6-پناهی، علی احمد(1390)، همسرداری، قم، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها.
7-جوادی آملی،عبدالله،(1390) زن در آیینه جلال و جمال، ج پنجم، قم، اسرا.
8-حسین زاده،علی(1390)،همسران سازگار راهکار های سازگاری،ج یازدهم، قم، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره).
9-حکیمی، محمد و دیگران(1382)، کتاب زن، تهران، بهار.
10-خوانساری، ج م (1366)، شرح غرر الحکم و درر الحکم آمدی، ترجمه : سیدجلال الدین حسینی ارموسی، تهران، دانشگاه تهران.
11-دشتی،محمد(1379)ترجمه نهج البلاغه، ج ششم، قم، مشرقین
12-راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1363)، المفردات، بی جا، دفتر نشر کتاب.
13-رشیدپور، مجید(1388)، عوامل استحکام خانواده، ج سوم، تهران، انجمن اولیاء و مربیان.
14- روبن، دیوید، رایلی اسکات و جرج اریک جانسون(1381) دانستنی های زناشویی، ترجمه : کیومرث دانشور، ج ششم، تهران، کوشش.
15- ریدلی، جین (1385)، تفاوت های جنسی زن و مرد ، ترجمه بهزاد رحمتی، تهران، توانا.
16- ساپینگتون، اندرو(1379)، بهداشت روانی، ترجمه : حمیدرضا حسین شاهی برواتی، تهران، روان.
17-ساروخانی، باقر(1380)، جامعه شناسی خانواده، تهران، سروش.
18-سالاری فر، محمدرضا(1385)، درآمدی بر نظام خانواده در اسلام، ج دوم، قم، هاجر.
19-سالاری فر، محمدرضا(1388)، خانواده در نگرش اسلام و روان شناسی، ج پنجم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
20- سالاری فر، محمد رضا و دیگران،(1390) « مبانی نظری مقیاس های دینی» در : گزیده مقالات همایش مبانی نظری و روان سنجی مقیاس های دینی، ج دوم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
21- شعرباف، آقامحمدیان و همکاران(1382)، بررسی عوامل موثر در تحکیم خانواده و رضایت زناشویی، چکیده مقالات همایش تقویت نظام خانواده و آسیب شناسی آن، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
22- شولتز،دوان پی، شولتز، سیدنی الن(1392)، نظریه های شخصیت ،ترجمه: یحیی سید محمدی ،تهران، ویرایش.
23- شیروانی، علی (1386)، ترجمه صحیفه کامله سجادیه، ج ششم، قم، دارالفکر.
24- صابری یزدی، علیرضا(1375)، الحکم الزهراء، ترجمه محمدرضا انصاری محلاتی، ج دوم، قم، سازمان تبلیغات اسلامی.
25- صدوق، محمد بن علی (1413ق) ،من لا یحضره الفقیه، قم، ترجمه جامعه مدرسین
26-طباطبایی، سیدمحمدحسین(1362)، شیعه در اسلام، قم، تبلیغات اسلامی.
27- طباطبایی، سیدمحمدحسین(1374)، تفسیرالمیزان، ترجمه : سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
28- فتح معماری ، کامبیز(1389) فمینیسم راه یا بیراهه؟،کرمانشاه ، انتشارات باغ ابریشم.
29- فیض کاشانی، ملاحسن(1417ق)، المحجه الابیضاء فی تهذیب الاحیا، ترجمه وتصحیح علی اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین.
30- کلاین برگ، اتو(1368)، روان شناسی اجتماعی، ترجمه علی محمد کاروان، ج دوم، تهران، اندیشه.
31- کیلسر، نورمن ال(1375)، فلسفه دین، ترجمه حمیدرضا آیت اللهی، تهران، حکمت.
32- گروهی از نویسندگان(1390) جنسیت از منظر دین و روانشناسی (مجموعه مقالات)، قم، موسسه آموزشی پژوهشی امام (ره).
33- گری، جان(1376) ، مردان مریخی زنان ونوسی،تهران ،همشهری.
34-لطف آبادی حسین (1381)،روانشناسی رشد،نوجوانی،جوانی وبزرگسالی،ج چهارم،تهران،سمت.
35-محمدی ری شهری، محمد(1389)، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، قم، دارالحدیث.
36- مصباح، علی و دیگران(1374)، روان شناسی رشد با نگرش به منابع اسلامی، تهران، سمت .
37-مصباح، محمدتقی(1380)، اخلاق در قرآن، ج چهارم، قم، موسسه آموزشی و پرورشی امام خمینی(ره).
38- مطهری، مرتضی(1375)، مجموعه آثار، ج 3، صدرا.
39- مظاهری، حسین(1374)، اخلاق در خانه، قم، اخلاق.
40-معین الاسلام، مریم، طیبی، ناهید(1380)، روان شناسی زن در نهج البلاغه، قم، عطر سعادت.
41- موریش، ایور(1373)، درآمدی بر جامعه شناسی تعلیم و تربیت، ترجمه : غلامعلی سرمد، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
42- نصری، عبداله(1379)، انتظار بشر از دین، تهران، موسسه فرهنگی دانش و اندیشه.
43-نظری، محمد(1388)، مبانی زوج درمانی و خانواده درمانی، ج دوم، تهران، معلم.
44- مینو چین، سالوادور(1390)، خانواده درمانی، ترجمه باقرثنایی، ج هشتم، تهران، امیرکبیر.
45- نوری، میرزا حسین (1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، موسسه آل بیت لاحیا التراث.
46-هومن، حیدر علی (1385) تحلیل داده های چند متغیری در پژوهش رفتاری،تهران، پیک فرهنگ.
47-هی لی، جی (1388)، روان درمانی خانواده، ترجمه باقر ثنایی، ج یازدهم، تهران، امیرکبیر.
پایان نامه های فارسی:
1-بنی اسدی، ح،(1370) «بررسی و مقایسه عوامل موثر اجتماعی، فردی و شخصیتی زوج های سازگار شهر کرمان، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس.
2-حیدری، مجتبی(1382)، « بررسی رابطه جهت گیری مذهبی و رضایت از زندگی زناشویی »، پایان نامه کارشناسی ارشد روان شناسی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
3-جدیری، جعفر(1387) ، «بررسی رابطه رضامندی زناشویی بر اساس معیار های دینی با ثبات هیجانی» ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، روانشناسی ، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام (ره).
4-خدایاری فرد و همکاران(1385)،« طرح اماده سازی و هنجاریابی مقیاس سنجش دینداری در جامعه دانشجویان کشور»، دانشگاه تهران، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی.
5-خطیب، سیدمهدی(1390)، «رابطه بین سبک زندگی مذهبی بر سلامت روانی با توجه به مولفه های شخصیتی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، روان شناسی، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره).
6-سلیمانیان، علی اکبر(1379)، « بررسی تأثیرات تفکرات غیرمنطقی بر نارضایتی زناشویی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه علامه طباطبایی.
7-مصلحی، جواد (1391)، رابطه همانندی / تضاد ( ویژگی های شخصیتی ( درون گرایی /برون گرایی ) و رضایت زناشویی با توجه به پایبندی مذهبی زوجین، پایان نامه کارشناسی ارشد، روان شناسی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
8-موسوی، رقیه سادات(1374)، بررسی و مقایسه عوامل موثر بر رضایت مندی زناشویی در سه گروه پزشکان، کارمندان، کارگران شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، مشاوره و راهنمایی، تهران، دانشگاه تربیت معلم.
9-میلانی فر، ب (1375)، بررسی رابطه رضایت زناشویی و سلامت روان پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد رودهن.
10-نجفی، حسین(1389)، «بررسی رابطه جهت گیری مذهبی با رضایت زناشویی و صمیمیت زناشویی معلمان دبیرستان»، پایان نامه کارشناسی ارشد ، مشاوره خانواده ، تهران دانشگاه تهران
کتاب های عربی:
1-تمیمی آماری، عبدالواحدبن محمد(1366)، غررالحکم و درر الکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
2-حر عاملی ، محمدبن حسن(1409ق) ،وسائل الشیعه، قم،موسسه آل بیت(ع).
3-شعیری، محمدبن حیدر(1363)جامع الاخبار،قم، شریف رضی.
4-کلینی، محمد بن یعقوب (1365)، الکانی، ج پنجم، تهران، دارالکتاب الاسلامیه.
5-مجلسی، محمدباقر(1404 ق)، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء.
6-نوری، میرزا حسین(1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، موسسه آل بیت(ع).
کتاب های انگلیسی:
1-Brabdery, T.N. & Fin Cham, F.D. & Beach S.R, (2000) , Research on the nature and determinants of marital satisfaction : A decade in review Journal of Marriage and family , V62, P.967.
Ellis, A. (1968). Rational – emotive therapy applied to relation ship therapy .journal of Rational – emotive therapy, pp. 67-76.
Costa, P.T.,Terracciano,A.,R.Mccrae(2001), Gender Differences in Personality trais Across Cultur:Robust and Surprising findings” ,journal of personality and social psychology, 81(2), p. 222-231.
Gruner, L, (1985), The correlation of private, religious devotional practices and marital adjustment. Journal of cooperative family studies, V16, N1, p, 54.
Horney,k.( 1987). Final lectures. New York: Norton.
Kendall, Diana(1999), Sociology in our Times, Belmont , CA, wads worth company.p.426.
Kim Y.M.& others(2004), Spirituality and affect a Function of changes in religious affiliation. Personality and Individual Differences, V 37(4).
Mahoney, A. & others, (1999), Marriage and the spiritual realm : The role of proximal and distal religious constructs in marital functioning. Journal of Family psychology, V13(3), P.332.
Mullins, L.C., et al , (2001), Marital adjustment and religiosity : A comparison of those under age 65 with those age and older. Journal of social science Research, V2, issue 1, p.68.
Mcnulty, K. &others, (2004), perceived uncertainty, spiritual well-Being, and psychosocial Adaptation in Individuals with Multiple Sclerosis. Rehabilitation psychology, V 49(2), P.91-9.
Walsh, F, spirituality hn family thrapy, Guilford press, 2009.
.
سایت فارسی:
1-مصباح، محمدتقی، « دین »(1392)، در سایت سراج، http://seraj
قیمت: 49٬000 تومان
قیمت: 49٬000 تومان
قیمت: 49٬000 تومان
قیمت: 49٬000 تومان
قیمت: 49٬000 تومان
قیمت: 49٬000 تومان
قیمت: 49٬000 تومان
قیمت: 49٬000 تومان
قیمت: 49٬000 تومان
قیمت: 49٬000 تومان
