صفحه محصول - پروپوزال تاب آوری و احساس تنهایی

پروپوزال تاب آوری و احساس تنهایی (docx) 44 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 44 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

684781094262 2383309-236460 دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن پایان نامه برای اخذ درجه کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی عنوان: اثربخشی آموزش تابآوری برمیزان پرخاشگری و احساس تنهایی دانش آموزان پسرسال سوم راهنمایی شهررشت در سال تحصیلی91– 90 استاد راهنما: دکتر مرتضی ترخان استاد مشاور: دکتر بهمن اکبری نگارنده بهراد محرم زاده زمستان1390 Eslamic Azad university tonekabon branch Thesis for MA general psychology Title: Effectiveness of resiliency training on aggression and Loneliness of the Third-year guidance male students of Rasht (90-91 school Year) Supervisor: Dr.Morteza Tarkhan Advisor: Dr.Bahman Akbari By: Behrad Moharam zade Winter 2012 سپاسگزاری سپاس بی نهایت از پروردگارم ، راحت جانم، انیس قلبم و مایه آرامشم. سپاس بی انتها از یارو یاورم، امام و دانشمند عصر و زمانم که تمام هستی ما بر مدار وجود عزیزش می چرخد. سپاس فراوان از اساتید بزرگوارم، جناب اقای دکتر مرتضی ترخان، جناب آقای دکتر اکبری و سایر استادان ارجمندی که جرعه ای از دانششان در کامم بسیار گوارا آمد. تقدیم تقدیم به همسرم ،همراز، همراه و همسفرم. به مادرم که مادر است و هیچ واژه ای جز "مادر" نمی تواند او را وصف کند. به مرحوم پدرم،سایه پر محبتی که رفت از سرم . ابری بود که دیگر نمی بارد. به شیرینترین میوه های زندگیم مهدی وهستی به پاس لحظههای صبورانشان که در این چند سال سپری نمودند و از خواستههای کوچک و بزرگ خودشان چشم پوشیدند فهرست مطالب فصل اوّل: کلیات پژوهش چکیده پژوهش.1 بيان مسأله6 اهميت و ضرورت پژوهش9 هدفهاي پژوهش10 فرضیههاي پژوهش10 تعاریف مفهومی متغیرهای پژوهش11 تعاريف عملیاتی متغیرهای پژوهش11 تعريف متغیر کنترل12 فصل دوم: ادبيات و پيشينه تحقيق13 مقدمه14 نوجوانی14 خصوصیات دوره نوجوانی14 رشد فردی واجتماعی دوران نوجوانی19 هویت وهویت یابی دردوره نوجوانی16 تاب آوری17 تعریف تاب آوری17 ظهورتاب آوری20 تابآوری و آسیبپذیر20 ارتباط بین تابآوری، مراحل رشد روانی، شناختی، اجتماعی و سلامت روان22 الگوی تابآوری و آسیبپذیری23 ویژگیهای افراد تابآور24 وجوه تاب آوری26 ویژگیهای دخیل درتاب آوری27 سخت‌رويي کلیدی برای تابآوری29 مؤلفههای تابآوری29 پژوهشهای انجام شده در این زمینه31 پرخاشگری23 تعریف پرخاشگری24 پرخاشگری،خشم،خصومت37 تاریخچه پرخاشگری38 نظریه های مربوط به پرخاشگری49 شالوده زیستی پرخاشگری52 علل و عوامل پرخاشگری53 انواع رفتارهای پرخاشگرانه55 زیانهای پرخاشگری58 پرخاشگری در نوجوانان59 احساس تنهايي61 تعریف احساس تنهایی63 شناخت احساس تنهایی67 دربرابراحساس تنهایی چه میکنیم67 انواع احساس تنهایی67 رابطه احساس تنهایی با ترس واضطراب69 با احساس تنهایی چگونه برخورد می کنیم70 چند توصیه برای رفع احساس تنهایی70 طبقه بندی ویس از احساس تنهایی73 ارتباط احساس تنهایی با کودک آسیب دیده درون73 تفاوت احساس تنهایی با کمرویی و افسردگی74 احساس تنهایی درروان شناسی75 ریشه های احساس تنهایی76 رابطه بین ترس و احساس تنهایی77 رابطه احساس تنهایی با شخصیت خود محور78 روش ازبین بردن احساس تنهایی78 ایا درمان قطعی برای احساس تنهایی وجود دارد؟79 اثرات احساس تنهایی در دوره نوجوانی82 نظریه های مربوط به احساس تنهایی83 فصل سوّم: فرايند پژوهش96 مقدمه97 جامعه آماري97 نمونه آماری98 روش جمعآوری اطلاعات97 روش و طرح پژوهش98 ابزارهای اندازهگیری98 پایایی وروایی مقیاس تنهایی98 پایایی وروایی مقیاس پرخاشگری99 خلاصه پکیج آموزش تاب اوری100 روش تجزیه و تحلیل دادهها101 فصل چهارم: يافته هاي پژوهشي102 یافته ها104 فرضیه اول104 فرضیه دوم109 فرضیه سوم110 فصل پنجم: بحث و نتيجهگيري111 مقدمه112 بحث و نتیجه گیری فرضیه اول113 بحث و نتیجه گیری فرضیه دوم119 بحث و نتیجه گیری فرضیه سوم117 محدودیتها و پیشنهاد‌ها119 پیوستها120 منابع132 چکیده انگلیسی145 فهرست جداول و نمودارها جدول 1-3: طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل98 جدول 1-4: بررسی اثر تعاملی105 جدول 2-4: آزمون باکس جهت بررسی همگنی ماتریس106 جدول3-4: آزمون لوین برای بررسی یکسانی واریانس106 جدول 4-4: میانگین اولیه107 جدول 5-4: میانگین تعدیل شده107 جدول 6-4: آزمون اندازه اثر بر اساس لامبدای ویلکز108 جدول 7-4: نتايج آزمون اثر آموزش تاب آوری برکاهش احساس تنهای109 جدول 8-4: نتايج آزمون اثر آموزش تاب آوری برکاهش پرخاشگری110 فهرست پیوستها پیوست شماره 1: پرسشنامه پرخاشگری باس و پری(1992)121 پیوست شماره 2: پرسشنامه احساس تنهایی123 پیوست شماره 3: خلاصه پکیج اموزش تاب اوری125 چكيده هدف: پژوهش حاضر به منظوربررسی اثربخشی آموزش تاب اوری بر میزان پرخاشگری و احساس تنهایی دانش آموزان پسرسال سوم راهنمایی انجام شد روش: این پژوهش از نوع تحقیق آزمایشی با طرح دو گروهی پیش آزمون- پس آزمون با گروه آزمایش و کنترل است. برای اندازه گیری متغیرها از پرسشنامههای احساس تنهایی ،پرخاشگری وتاب اوری بهره گرفته شده است. نمونه آماری این پژوهش شامل 30 نفر از دانش آموزان پسر مقطع راهنمایی شهر رشت است که به روش نمونه گیری خوشه ای و تصادفی ساده انتخاب شده و به شيوه تصادفی در دو گروه آزمايشي و كنترل گمارده شده اند. سپس برنامه آموزش تاب اوری به عنوان متغير مستقل ،طی 10 جلسه 75 دقيقه ای و در طول دو ماه ونیم،بر گروه آزمايشی اعمال شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل كواريانس چند متغيره (مانكوا) و با استفاده از نرم افزار کامپیوتری 18 SPSS بهره گرفته شده است.يافته ها: نتايج نشان مي دهند كه F مشاهده شده از نظر آماري در سطح( 05/0 p< ) معني دار است. نتيجه گيري: بر اساس يافته ها، اجرا برنامه آموزش تاب اوری می تواند در کاهش پرخاشگری و احساس تنهایی دانش آموزان پسر موثر باشد. بنابراین در نظر گرفتن این برنامه در مدارس،می تواند برای دانش آموزان مفید باشد. واژگان کلیدی : تاب آوری، پرخاشگری،احساس تنهایی ،دانش آموزان. مقدمه تابآوری به عنوان یکی از سازههای اصلی شخصیت برای فهم انگیزش، هیجان و رفتار مفهومسازی شده است(بلاک،2002). ورنر و اسمیت(1992) تابآوری را ساز و کار ذاتی خود اصلاحگری انسان میدانند. افزون بر این به باور ورنر(1997) تابآوری، صرف نظر از خطرات تهدیدکننده، عاملی بالقوه در همه افراد برای تغییر و دگرگونی است. بلاک(2002) بر این باور است که تابآوری توانایی سازگاری با شرایط محیطی و مهارگری وقایع پیشبینی نشده است(لتزرینگ، بلاک و فوندر،2005). هسته مرکزی سازه تابآوری را این پیش فرض تشکیل میدهد که فطرتی زیستشناختی برای رشد و کمال در هر انسان وجود دارد( طبیعت خود- اصلاحگری ارگانیسم انسانی) که به طور طبیعی و در شرایط معین محیطی میتواند آشکار شود(ورنر،1997). به باور ماستن(2001) هنگامی که فاجعه از سر بگذرد و نیازهای اولیه انسان تأمین گردد، آنگاه تابآوری به ظهور میرسد. در نتیجه فرآیند تابآوری، اثرات ناگوار، اصلاح یا تعدیل میشوند و یا حتی ناپدید میگردند(توگارد و فردریکسون، 2004؛ انزالیچت، ارنسون، گود و مککی،2006؛ فریبرگ، هجمدال، روزنوینگ، مارتینوسن، اسلاکسن و فلاتن،2006). از سوی دیگر تابآوری سازگاری درونی و بیرونی فرد تحت شرایط چالشانگیز است که فرد بدون آسیبپذیری زیاد به مبارزه با شرایط چالشانگیز میپردازد و یا با این شرایط سازگار میشود(هانتر و چندلر، 1999). بنابراین، تابآوری مؤلفهای است که به افراد کمک میکند تا با جهانی که دائماً در حال تغییر است، سازگار شوند. فریبرگ، بارلاگ، مارتینسون، روزنبرگ و هجمدال(2005) در پژوهشی نشان داد که تابآوری به فرد این توانایی را میدهد تا فردی تأثیرگذار باشد و در مقابل شرایط سخت به صورت انعطافپذیری واکنش نشان دهد. بنابراین، با توجه به مطالب فوق منطقی است که در حیطه تابآوری به مسأله سلامت روانی نوجوانان بپردازیم چون در نوجوانان این توانایی وجود دارد تا بتوانند در شرایط چالشانگیز و در هنگام بروز مشکلات خود را با آن شرایط انطباق دهند و سلامت روانی بهتری را داشته باشند و پژوهشها نیز حاکی از آن است نوجوانانی که این خصیصه در آنها بیشتر وجود دارد، رفتارهای آسیبرسان کمتری را نشان دادهاند و همچنین در سلامت روان نمره بهتری را کسب کردهاند(ورنر، 1995). همچنین خلق مثبت یکی از عواملی است که منجر به افزایش تابآوری و رضایت از زندگی میشود. پژوهشها حاکی از آن است افرادی که خلق مثبت بالایی دارند، معمولاً تابآوری آنها نیز بالاتر است. در سالهای اخیر رویکرد روانشناسی مثبت نگر، با شعار توجه به استعداد ها و توانمندی های انسان، مورد توجه حوزه های مختلف روانشناسی قرار گرفته است. این رویکرد، هدف غایی خود را شناسایی سازه ها و شیوه هایی می داند که بهزیستی و شادکامی انسان را فراهم می کند. از این رو عواملی که موجبات تطابق هرچه بیشتر آدمی با نیازها و تهدیدهای زندگی را سبب گردند، بنیادی ترین سازه های مورد پژوهش این رویکرد می باشند. در این میان تاب آوری جایگاه ویژه ای، مخصوصا در حوزه های روانشناسی تحولی، روانشناسی خانواده و بهداشت و سلامت روانی به خود اختصاص داده است (کمبل-سیلس، کوهان و استین، 2006). تاب آوری، فرایند توانایی یا پیامد سازگاری موفقیت آمیز علیرغم شرایط چالش برانگیز و تهدید کننده تعریف شده است (گارمزی و ماستن ، 1991) و نه تنها در برگیرنده شکست ناپذیری در حالت های اضطرابی می باشد، بلکه توانایی های بالاتری برای پوشش مجدد حوادث ناگوار می باشد(گارمزی،1991). واژه تاب آوری را می توان به صورت بیرون آمدن از شرایط سخت یا تعدیل آن تعریف نمود. در واقع تاب آوری ظرفیت افراد برای سالم ماندن و مقاومت و تحمل در شرایط سخت و پرخطر است که فرد نه تنها بر آن شرایط دشوار فائق می شود بلکه طی آن و با وجود آن قوی تر نیز می گردد. پس تاب آوری به معنای توان موفق بودن، زندگی کردن و خود را رشد دادن در شرایط دشوار (با وجود عوامل خطر) است. این شرایط خود به خود ایجاد نمی شود مگر اینکه فرد در موقعیت دشوار و ناخوشایندی قرار گیرد تا برای رهایی از آن یا صدمه پذیری کمتر، حداکثر تلاش را برای کشف و بهره گیری از عوامل محافظت کننده (فردی و محیطی) در درون و بیرون خود که همواره به صورت بالقوه وجود دارد، بکار گیرد (کاظمی،1383). تاب آوری با در نظر داشتن توام شرایط استرس زا و توانایی ذاتی افراد برای پاسخ گویی، دوام آوردن و رشد نرمال در حضور شرایط استرس زا مطرح می شود. مفهوم تاب آوری یک راه حل امید بخش و خوشایند است، زیرا سرانجام سختی ها و شرایط بد دوران کودکی می تواند بالقوه ویرانگر و ناامید کننده باشد. شواهد روشنی در مورد وجود رابطه میان وقایع ناخوشایند و سختی زندگی در دوران کودکی با بروز اختلالات روانی در سال های بعدی زندگی وجود دارد که از این اختلالات می توان افسردگی، سوء مصرف مواد و خودکشی را نام برد (کاظمی،1383). مدی و خوشابا (1994) بر این عقیده اند که سرسختی روانی یا همان تاب آوری، یکی از شاخصه‌های سلامت روانی است و برای افزایش سلامت روانی افراد می باید تاب آوری آنها را افزایش داد. فصل اول کلیات تحقیق بيان مسأله تاب آوری از جمله این ویژگی های بسیار مهم است که می تواند در بالا بردن سطح بهداشت روانی افراد تاثیر بسزایی داشته باشد. تاب آوری ظرفیت بازگشتن از دشواری پایدار و ادامه دار و توانایی در ترمیم خویشتن است این ظرفیت انسان می تواند باعث شود تا او پیروزمندانه از رویدادهای ناگوار بگذرد و علیرغم قرار گرفتن در معرض تنش های شدید شایستگی اجتماعی، تحصیلی و شغلی او ارتقاء یابد. تاب آوری نوعی ویژگی است که از فردی به فردی دیگر متفاوت است و می تواند به مرور زمان رشد کند یا کاهش یابد و براساس خود اصلاح گری فکری و عملی انسان در روند آزمون و خطای زندگی شکل می گیرد(قاسم نژاد، قربانی، 1387) واژه تاب آوری را می توان به صورت توانایی بیرون آمدن از شرایط سخت یا تعدیل آن تعریف نمود. در واقع تاب آوری ظرفیت افراد برای سالم ماندن و مقاومت و تحمل در شرایط سخت و پر خطر است که فرد نه تنها بر آن شرایط دشوار فائق می شود بلکه طی آن و با وجود آن قوی تر نیز می گردد. پس تاب آوری به معنای توان موفق بودن، زندگی کردن و خود را رشد دادن در شرایط دشوار با وجود عوامل خطر است. این فرایند خود به خود ایجاد نمی شوند مگر اینکه فرد در موقعیت دشوار و ناخوشایندی قرار گیرد تا برای رهایی از آن یا صدمه پذیری کمتر و حداکثر تلاش را برای کشف و بهره گیری از عوامل محافظت کننده فردی ومحیطی در درون و بیرون خود که همواره به صورت بالقوه وجود دارد بکار گیرد. تاب آوری در مورد کسانی بکار می رود که در معرض خطر قرار می گیرند ولی دچار اختلال نمی شوند از این رو شاید بتوان نتیجه گیری کرد که مواجه شدن با خطر شرط لازم برای آسیب پذیری هست اما شرط کافی نیست. عوامل تاب آور باعث می شوند که فرد در شرایط دشوار و با وجود عوامل خطر از ظرفیت های موجود خود در دست یابی به موفقیت و رشد زندگی استفاده کند و از این چالش و آزمون ها به عنوان فرصتی برای توانمند کردن خود بهره جوید و از آنها سر بلند بیرون آید(محتشم، امینی راد، 1387) اینکه چرا پدیده ای به نام تنهایی وجود دارد، اساسا یک پرسش هستی شناختی است و درست است که می توان عواملی که در این احساس نقش دارند و یا عوامل اجتماعی که موجب تقویت این احساس می شوند را وزن کرد، اندازه گرفت و یا مقایسه کرد عده ای سعی می کنند آن را از میان ببرند. عده ای دیگر سعی می کنند آنرا کاهش دهند و کسانی نیز هستند که سعی میکنند در تنهایی اشان معنایی را خلق کرده و یا بیافرینند. شاید بتوان گفت زندگی مانند سفری است که حتی اگر همراهی داشته باشیم بایستی به تنهایی این سفر یا این مسیر را طی کنیم و تنها راه رهایی از تنهایی می تواند فقط در نفی زندگی و هستی باشد(اسدیان، 1389) سه نوع تنهایی وجود دارد: اول تنهایی مبتذل: تنهایی مبتذل یک نوع عکس العمل روح بیمار است. کسی که دچار عقده های روانی و سقوط اخلاقی و یا سقوط عصبی است و یا اصلا کمبود دارد. از دیگران می ترسد و از جمعیت فرار می کند. خود خواهی و تمایلات سر کوفته در او یک عقده ضد اجتماعی ایجاد می کند. این نوع بیماری‌ها را بیماری‌های (آنتی سوسیال) میگویند. یعنی بیماری‌های ضد جمعیت و آدمهای گوشه گیر و تنها و یا آدمهایی که مثلاً در بازار ورشکست می شوند و یا در زندگی و یا در عشق شکست می خورند. این تنهایی ها یک نوع بیماری است که ارزش بحث ندارد و توسط دکتر روانپزشک قابل معالجه است. تنهایی دوم تنهایی است که ناشی از رشد روح انسان و بالاتر رفتن آن از سطح رابطه های عادی روزمره است یک انسان عادی صبح که از خواب بلند می شود به فکر زندگیش و خانه اش و شغلش و دوستش است و به فکر این است که کسانی را ببیند و ارتباط داشته باشد و از معاشرتشان لذت ببرد به هر حال این شخص دایما یا در فکر زندگی و پول و تفریح است و یا ارتباط با این و آن و لذت بردن از زندگی در همه ابعاد گوناگونش. اما گاهی تکامل روح انسان به جایی می رسد که از سطح این روزمرگی ها- و جاذبه هایی که انسان های معمولی را در بر می گیرد و مشغول می کند و لذت به آنها می دهد- اوج می گیرد. به میزانی که انسان از سطح معمولی اوج بگیرد به خلوت می رسد بزرگترین عامل در این تنهایی خود آگاهی است. انسان به میزانی خودش توجه می کند و یک آگاهی درونی و وجودی می یابد رابطه های بیرونیش کم میشود. به میزانی که رابطه ماورایی پیدا می کند رابطه های روزمره اش کم میشود. اینها عواملی اند که یک انسان متعالی را به تنهایی وتامل درخویش می کشانند (1386). اما یک نوع سوم تنهایی هم وجود دارد و آن تنهایی مصنوعی است. در اینجا بدون اینکه بیماری روانی یا آن تنهایی فلسفی وجود داشته باشد به انسان یک نوع تنهایی مصنوعی را تحمیل می کنند مثلاً انسان را به گوشه ای می اندازند و در را به رویش می بندند و او را در این حالت رها می کنند. این تنهایی سوم که تنهایی تحمیلی است دارای یک روانشناسی خاص خودش است انسانی که در رابطه با جامعه زندگی می کند تعصب دارد حیثیت دارد آبرو دارد با افراد دیگر رابطه دارد و یک موقعیت خاص و مسولیت در زندگی به عهده دارد. هنگامی که بخواهند این انسان را از همه این نیروها خالی کنند تا به سادگی بتواند رام شود به سادگی بتواند ابزار بشود و به سادگی بتوان بر او تحمیل کرد به طوری که هیچ چیزی برایش فرقی نکند یکی از عوامل مورد استفاده تنها کردن اوست. انسان در تنهایی همه رابطه هایش قطع می شود و به صورتی در می آید که حتی وقتی می خواهد زن یا بچه اش و یا پدر ومادر اش را تصور کند به ذهنش نمی آیند و قیافه شان از یادش می رود حال چه برسد به آدمها و رفقا و همفکرها ومحیط و جامعه اینها دیگر برایش موهومات خیالی می شوند وبعد کم کم از ذهنش دور می‌شوند. حتی اسامی والفاظ وحرف زدن از یادش می رود وهم چیزهای دیگر.(موسی نژاد، 1389 ) . هر انسانی نیازمند عشق ورزی و تایید دیگران است. هر انسانی احتیاج دارد که به او مهر ورزیده شود، به او توجه شود، احترام گذاشته شود و همانطور که ون گوگ می گوید: وقتی که بیدار می شوی و می بینی که تنها نیستی و در کنارت کسی وجود دارد، آنروز جهان مهربانتر می شود . تمام ادبیات و هنر پر است از چنین نمونه هایی که چگونه فقدان عشق موجب رنج و تنهایی انسان می شود. اما در بسیاری از موارد نیز آنچه را ما به غلط عشق تلقی می کنیم هیچ بجز ترس از تنهایی و روبرو شدن با این جنبه از حقیقت هستی نیست. کسانی وجود دارند که همیشه ر کنار انسان یا انسانهای دیگری زندگی می کنند اما بشدت احساس تنهایی می کند و افرادی نیز وجود دارند که در نهایت تنهایی احساس تنهایی نمی کنند چرا که آنان با خود پدیده هستی پیوند خورده اند. همانطور که اشاره شد احساس تنهایی که در چارچوب خانواده به فرد داده می شود گاه بسیار خشن تر و ویرانسازتر از احساس تنهایی یک فرد مجرد است چرا که این نوع تنهایی با نفی و بی احترامی به ساختار ارزشی فرد مقابل توام است بنابراین بسیاری از انسانها به علت ترس از تنهایی در روابط بیمار و یا ناسالم زناشویی باقی مانده، جسماً در کنار کسی هستند اما از نظر روانی تنها هستند. می توان گفت که در چنین شرایطی، احساس تنهایی، واکنش عاطفی یک انسان به ناکامی های پیرامون اوست که این احساس معمولاً به صورت افسردگی و یا بیماری های روانی دیگر بروز می کند (محمد خانی، 1386). پرخاشگری یکی از هیجان های پیچیده انسان است. پرخاشگری واکنشی متداول نسبت به ناکامی و بد رفتاری است همه ما در طول زندگی با موقعیت های خشم بر انگیز روبه رو شده ایم. اشکال پرخاشگری این است که اگر چه بخشی از زندگی است ولی ما را از رسیدن به اهداف مان باز می دارد ارایه تعریفی واضح و مشخص از پرخاشگری بسیار دشوار است زیرا افراد از نظر زمان و علت پرخاشگری و شیوه واکنش به آن کاملاً متفاوت هستد. هیجان هایی که اغلب با پرخاشگری همراه هستند، عبارتند از: عصبانیت، خصومت، کینه توزی، غضب، تنفر، تحریک، حساسیت، تحقیر و رنجش. چون تعاریف و تجربیات ما از این احساسات متفاوت است، توصیف دقیق آنها غیر ممکن است (عباسی زاده( 1388). پرخاشگری ، به هر گونه رفتار عمدی اعم از کلامی و غیر کلامی گفته می شود که منجر به آسیب رساندن روان شناختی یا جسمانی یا تخریب مالی به خود و دیگران برای رسیدن به هدفی یا به منظور تخلیه هیجانی می شود. پرخاشگری از جمله مسائل عمده و با اهمیتی است که انسان از گذشته های دور تا کنون به صورت گسترده ای با آن سروکار داشته است. رفتار پرخاشگرانه در انسانها به شکل اعمال خشن به سمت به دیگران فرض می شود که ممکن است موجب اجتناب دیگران یا مقابله به مثل بسیاری از آنان گردد. گاهی اوقات، خصومت و عجز ما به سبب مسایل خیلی واقعی و اجتناب ناپذیر زندگی است. تمام عصبانیت ها بی خودی نیست، و اغلب واکنشی سالم و طبیعی به این مشکلات هستند(عطایی، 1388). سؤال اصلی : 1-آيا آموزش تاب اوری برمیزان پرخاشگری واحساس تنهایی دانش اموزان پسر موثر است؟ سؤالات فرعی : 1- آيا آموزش تاب اوری بر میزان پرخاشگری دانش اموزان پسر موثر است؟ 2- آيا آموزش تاب اوری برمیزان احساس تنهایی دانش اموزان پسر موثر است؟ اهمیت و ضرورت انجام تحقیق جوامع دائماً در حال تغییر و تحول هستند و پیوسته آگاهی در خصوص نیازهای نوجوانان در چارچوب سیستم آموزش ارتقاء مییابد. بنابراین، افزایش راهنمایی نوجوانان برای اینکه بتوانند به عنوان فردی فعال و توانا در جامعه اثربخش باشند، نیازمند پژوهشهایی در روانشناسی آموزشی برای مورد توجه قرار دادن نیازهای نوجوانان و افزایش آگاهی آنها است. روانشناسان آموزشی در حل مسأله و آموزش خدمترسانی به عنوان راهنما عمل میکنند که این پژوهشها برای بهبود سیستم آموزشی مؤثر است(ردوئت، هلنکلر، 1998). بنابراین، آموزش تاب آوری میتواند بر متغیرهای بسیاری تأثیرگذار باشد. پژوهشها نشان میدهد افرادی که تابآوری پایینی دارند آسیبپذیرتر هستند و فاقد جسارت، انگیزه تشویق و راهبردهای لازم برای تغییر شرایط تنشزا هستند و همیشه درگیر مشغلههای ذهنی بوده و مشکلات خود را به صورت مبالغهآمیز بزرگ کرده و خود را قربانی حوادث میدانند و از شرایط موجود ناله و شکوه دارند، خود را کمتوان و ضعیف جلوه میدهند و از تلاش برای حل شرایط تنشزا اجتناب میکنند. همچنین، نحوه برخورد آنها خشک و انعطافناپذیر است و نسبت به آینده احساس نگرانی میکنند و به مرور این نگرانی تبدیل به ترس میشود و به جای داشتن احساس مسئولیت و راهکارهای خلاق و نوآور برای حل مشکلات، خود را سردرگم و ناتوان احساس میکنند ولی در مقابل افرادی که تابآوری بالایی دارند حس قوی برای پیشرفت دارند و اعتماد به نفس و خودباوری آنها بالاست(مدی وخوشابا،2005). همچنین، شناسایی و مداخلههای اولیه در سنین نوجوانی و آگاهی دادن به نوجوانان و سیستم آموزشی نتابج بهتری را به بار خواهد آورد. شناسایی نیازهای نوجوانان و آموزش مؤلفههای تابآوری این امکان را به نوجوانان میدهد تا به درک بهتری برسند و واکنشهای مناسبی را در شرایط چالشانگیز داشته باشند و سیستم آموزشی میتواند با مورد توجه قرار دادن راهکارهای آموزشی و سازگاری برنامه آموزشی با نیازهای نوجوانان موجب عملکرد بهتر نوجوانان میشود و نتایج مفیدی را به همراه دارد (ردوئت، هلنکلر، 1998). هدفهای پژوهش هدف آموزش مؤلفههای تابآوری این است تا به نوجوانان آموزش دهد تا مهارتهای لازم برای بازسازی شیوههای طرز فکر را بیاموزد و مهارتهای تصمیمگیری و حل مسأله را ارتقاء دهد. هدف اصلی این پژوهش بررسی اثربخشی آموزش تاب آوری بر میزان پرخاشگری و احساس تنهایی دانش آموزان می باشد. اهداف فرعی - بررسی اثربخشی آموزش تاب آوری بر میزان پرخاشگری دانش اموزان - بررسی اثربخشی آموزش تاب آوری بر میزان احساس تنهایی دانش آموزان فرضیههای پژوهش فرضيه اصلی: آموزش تاب آوری بر میزان پرخاشگری و احساس تنهایی دانش آموزان موثر است. فرضيه فرعي اول: آموزش تاب آوری بر میزان پرخاشگری دانش آموزان موثر است فرضيه فرعي دوم: آموزش تاب آوری بر احساس تنهایی دانش آموزان موثر است. تعاریف مفهومی متغیرهای پژوهش متغیر مستقل: تاب آوری: تاب آوری ظرفیت بازگشتن از دشواری پایدار و ادامه دار، و توانایی درترمیم خویشتن است. این ظرفیت انسان می تواند باعث شود تا او پیروزمندانه از رویدادهای ناگوار بگذرد و علیرغم قرار گرفتن در معرض تنش های شدید شایستگی اجتماعی، تحصیلی و شغلی او ارتقاء یابد(موسوی زاده 1338 ). متغیرهای وابسته پرخاشگری: کریک و داج (1994) پرخاشگری را یک پدیده تحولی می دانند که به دلیل نقص کودک در پردازش اطلاعات اجتماعی رخ می دهد. پرخاشگری به رفتاری اطلاق می شود که هدفش اعمال صدمه و رنج باشد به بیان دیگر رفتاری که قصد صدمه رساندن (جسمانی یا زبانی) به فرد دیگر یا نابود کردن دارائی افراد باشد(داودی فر، 1388) احساس تنهایی: تجربه فردی نا خوشایند مانند تفکر فرد مبنی بر متمایز بودن از دیگران است که با مشکلات رفتاری قابل مشاهده مانند غمگینی، عصبانیت و افسردگی همراه بوده و ناهمخوانی بین توقعات و آرزوهای فرد با امکان دستیابی او به این آرزوها را در روابط اجتماعی شان می دهد و به صورت رفتارهایی نظیر اجتناب از دیگران مشخص می گردد(ریو به نقل از سید مجمدی، 1388). تعاریف عملیاتی متغیرهای پژوهش متغیر مستقل تاب آوری: در این تحقیق منظور ازآموزش تاب آوری بسته آموزشی بتی و کرانفر (1998)میباشد که توسط ترخان و شیخ زاده (1389) ترجمه شده و در 10 جلسه 75 دقیقه ای به آزمودنیهای مورد مطالعه آموزش داده می شود. متغیرهای وابسته احساس تنهایی: در این پژوهش میزان نمره ای است که افراد از طریق پرسشنامه اشر و هایمل و رنشاو درسال(1984 ) به دست می آورند. پرخاشگری : دراین پژوهش میزان نمره ایی است که افراد ازطریق پرسشنامه پرخاشگری باس و پری(1992 ) به دست می آورند. تعریف متغیر کنترل جنسیت: منظور از جنس زن یا مرد بودن فرد است که در این پژوهش آزمودنیها دانشآموزان پسر بودند. سن: منظور سن تقویمی است که توسط فرد گزارش شده است که آزمودنیها در دامنه سنی 13-15 سال بودند. فصل سوم روش اجرای پژوهش مقدمه پژوهش حاضر با توجه به ماهيت،هدف و فرضيه هاي آن به صورت آزمايشي انجام شده است.دراين موقعيت پژوهشي ،ابتدا آزمودني ها به روش نمونه گيري تصادفي از جامعه آماري تعريف شده انتخاب و به شيوه تصادفي در دو گروه گمارده شدند.آنگاه ارزيابي پيش از مداخله آزمايشي يا پيش آزمون از آزمودني هاي هر دو گروه به عمل آمد.سپس گروه هاي آزمايشي و كنترل به طور تصادفي مشخص و همتا سازي شده و بعد از آن برنامه آموزش تاب اوری به عنوان عامل آزمايشي يا متغير مستقل ،طي 10 جلسه و در طول دو ماه ونیم،بر گروه آزمايشي اعمال شد.بعد از مداخله آموزشي،ارزيابي و يا پس آزمون براي اعضاي هر دو گروه انجام گرفت و در نهايت بر اساس فرضيه هاي پژوهش و ماهيت داده هاي جمع آوري شده ،از روش هاي آماري مناسب براي تلخيص و تحليل داده ها استفاده شد. در اين فصل به معرفي جامعه آماري،نمونه آماري،شيوه نمونه گيري ،ابزار هاي اندازه گيري متغير ها،شيوه جمع آوري داده ها و روش هاي تجزيه و تحليل داده ها پرداخته شده است. جامعه آماری مورد مطالعه جامعه آماری شامل کلیه دانشآموزان پسرسال سوم راهنمایی(4150نفر) شهررشت بودند که در سال تحصیلی 91-90 مشغول به تحصیل بودند. نمونه آماری نمونه آماری 30 نفر از دانشآموزان پسرسال سوم راهنمایی شهررشت که در سال تحصیلی 91-90 مشغول به تحصیل بودند. روش جمعآوری اطلاعات: جهت انجام پژوهش حاضر ، بامراجعه به اداره آموزش و پرورش ناحیه 1 و 2 شهر رشت، ليست کليه مدارس راهنمایی پسرانه شهر رشت دريافت گرديد؛آنگاه بصورت تصادفی خوشه ای ،از میان مدارس راهنمایی پسرانه شهر رشت که تعداد آنها 50 باب مدرسه بود یک مدرسه ی پسرانه به صورت تصادفی انتخاب و به کلیه دانشآموزان سال سوم آن که تعدادشان 87 نفر بود ، پرسشنامههای احساس تنهایی وپرخاشگری داده شد(پیشآزمون) و در ادامه دانشآموزانی که نمره احساس تنهایی و پرخاشگری بالایی داشتند(42 n=) تعداد 30 نفر به صورت تصادفی انتخاب و سپس در گروه آزمایش و کنترل به صورت تصادفی جایگزین شدند(هر گروه 15 نفر). سپس گروه آزمایش10 جلسه 75 دقیقهای آموزش تابآوری را به صورت گروهی دریافت کردند و گروه کنترل هیچ آموزش دریافت نکردند ؛ بعد از آموزش تابآوری، مجدداً احساس تنهایی و پرخاشگری دانشآموزان گروه آزمایش و کنترل اندازهگیری(پسآزمون) شد و سپس دادهها با استفاده از برنامه نرمافزار آماری 18 SPSS مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفت. روش و طرح پژوهش روش این تحقیق آزمایشی و طرح این تحقیق دو گروهی، پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل بود که دیاگرام آن به شرح زیر است: جدول 1-3 طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل پس آزمونمتغیر مستقلپیش آزمونانتخاب تصادفیگروه آزمایشیT2×T1R Eگروه کنترلT2T1R C ابزارهای اندازهگیری 1)مقیاس تنهایی این مقیاس اولین بار توسط آشر و هایمل و رنشاو در سال (1984) ساخته شده است که میزان تنهایی و نارضایتی اجتماعی وی را ارزیابی می کند شامل 24 ماده است. 8 ماده آن عبارت است از (2-4-5-11-13-15-19-23 ) مربوط به سرگرمی ها و علاقه است و نمره ای به آن تعلق نمی گیرد و برای این منظور که در انجام آزمون احساس راحتی و آرامش بیشتری می کند. به 16 ماده نمره تعلق می گیرد و دامنه آن بین 16 تا 80 است بر اساس مقیاس رتبه بندی لیکرت نمره گذاری شده است و هر عبارتی بین 1 تا 5 نمره می گیرد(اصلا در مورد من درست نیست=1 ، کمی در مورد من درست است= 2، گاهی در مورد من درست است=3 ، غالبا در مورد من درست است=4 و کاملا در مورد من درست است=5 ) پژوهشی که توسط تهیه کنندگان این مقیاس بر روی 522 کودک و نوجوان بهنجار 12 سال به بالا انجام گرفت(1984) نشان داد که نمره های این مقیاس همبستگی معنا دارای به نمره های ارزیابی همسالان کودک نسبت به وی و نیز سایر روش های گروه سنجی داشت. ضریب پایایی این ازمون بااستفاده ازروش دو نیمه کردن r=0/83بودوبا استفاده ازروش اسپیرمن براون،ضریب پایاییr=0/91وهمچنین بااستفاده از روش دو نیمه کردن گاتمن r=0/91بود(اشر وهایمل ورنشاو،1974). ضریب پایایی بدست امده توسط محمد مجدیان باروش باز ازمایی بافاصله زمانی 25 روز بر روی 41دانش اموزیک مدرسه راهنمایی دخترانه r=0/49بود این ازمون مقیاس خوبی برای اندازه گیری وارزیابی میزان تنهایی کودک ونیز گوشه گیری و نارضایتی از موقعییت های اجتماعی است 2)پرسشنامه سنجش پرخاشگری باس و پری(1992) این پرسشنامه، توسط آرنولد.اچ. باس و مارک پری ساخته شده و دارای 29 سؤال است و چهار جنبه از پرخاشگری را مورد ارزیابی قرار می دهد. سؤالات 1،5،9،13،17،21،24،26،28 مربوط به پرخاشگری فیزیکی و سؤالات 6،2،10،14،18 پرخاشگری کلامی، سؤالات 3، 7،11،15،19،22، 29مربوط به خشم و سؤالات 4،8،12،16،20،23،25،27 خصومت را نشان می‌دهند. این پرسشنامه، پالایش شده پرسشنامه خصومت است که سی سال قبل (1962) توسط آرنولد. اچ.باس تهیه شده و کاربرد وسیعی داشته است. پرسشنامه پرخاشگری باس و پری از یک خزانه 52 سؤالی استخراج شده که بسیاری از آنها از پرسشنامه خصومت با استفاده از روش تحلیل عاملی مؤلفه های اصلی و تحلیل عاملی تأییدی بر گزیده شده‌اند. این پرسشنامه با نمره کل سؤالات، میزان پرخاشگری کلی را می سنجد و نمرات خرده مقیاسهای آن تجلیات پرخاشگری را نشان می‌دهد. روایی واعتبار: باس و پری (1992) در بررسی پایایی فرم نهایی مقیاس پرخاشگری به روش باز آزمایی بر روی 37 نفر پس از نه هفته ضریب همبستگی 80/0،76/0،72/0،72/0 به ترتیب برای عوامل پرخاشگری بدنی، کلامی، خشم و خصومت (کینه ورزی) گزارش کردند. در ایران، سامانی(1386) با بررسی مقطعی روی 492 نفر از دانشجویان 18 تا 22 ساله (248 پسر و 244 دختر) دانشگاه شیراز که به روش خوشه ای انتخاب شده بودند و به کمک پرسشنامه پرخاشگری باس و پری ارزیابی شدند، ضریب پایایی این پرسشنامه را به شیوه بازآزمایی برابر 78/0 به دست آورد. همچنین چنین همبستگی بالای عوامل با نمره کل پرسشنامه، همبستگی ضعیف عوامل با یکدیگر و مقادیر ضریب آلفا همگی نشان دهنده کفایت و کارایی این پرسشنامه برای کاربرد پژوهشگران، متخصصان و روانشناسان در ایران است. پرسشنامه‌ پرخاشگري از همساني دروني بسيار خوبي برخوردار است. ضريب آلفا براي خرده مقياسهاي پرخاشگري فيزيكي، كلامي، خشم و خصومت به ترتيب 85/0 ، 72/0 ،0/83 و 77/0 و ضريب آلفاي كل نمرات پرسشنامه 89/0 است. «پرسشنامه پرخاشگري» يك ابزار با ثبات با اعتبار بازآزمايي خوبي است. هبستگي باز‌آزمايي بعد از يك دوره‌ي 9 هفته‌اي برابر 80/0 ، 76/0 ، 72/0 و 72/0 براي خرده مقياسهاي پرخاشگري فيزيكي كلامي، خشم و خصومت و 80/0 براي كل نمرات پرسشنامه بوده است نمره گذاری نمره گذاري: برای هر سؤال، پنج گزینه برای پاسخگویی وجود دارد. کاملا خلاف خصوصیات من است =1 نمره تاحدی خلاف خصوصیات من است =2 نمره فقط اندکی گویای خصوصیات من است =3 نمره تا حدی گویای خصوصیات من است =4 نمره کاملا گویای خصوصیات من است =5 نمره نمره‌ سوالات 24 و 29 معكوس است. نمره‌ خرده ‌مقياسها با جمع نمرات سؤالات آن خرده مقياس بدست مي‌آيد. نمره كل، عبارت است از مجموع نمرات كل سؤالات و دامنه‌ آن از 29 تا 145 است. نمرات بالاتر نشانه پرخاشگري بيشتر است. برنامه آموزشی تابآوری ارائه شده در گروه آزمایشی بسته آموزشی تابآوری شامل مؤلفههای هیجانی، مؤلفههای اجتماعی و مؤلفههای شناختی است که هر کدام از این مولفهها نیز دربر دارنده زیر مجموعههای آموزشی مختلفی هستند. مولفه هیجانی شامل شناخت و مدیریت هیجان میشود که به آزمودنیها آموزش داده میشود تا بتوانند موقعیتهای مناسب برای ابراز هیجانات خود را کشف کنند. معلمان و روانشناسان میتوانند به عنوان تسهیلکنندهای در رشد هیجانهای مثبت عمل کنند که تأثیر مطلوبی بر فراگیری و بهزیستی کلی میگذارد. در این بسته آموزشی شیوههای شناسایی هیجانها به وسیله تصاویر آموزش داده میشود و فعالیتهایی به نوجوانان آموزش داده میشود تا این هیجانهای مثبت را شناسایی و پرورش دهند که این راهبردها از طریق آموزش مهارتهای آرامشسازی عضلانی تدریجی و تمرینهای تصویرسازی ذهنی است. سپس راههای ارتقا و افزایش همدلی بحث میشود. به طورخلاصه اهداف این جلسهها را میتوان به این صورت بیان کرد که مراجعان باید: جلسه اول. با مفاهیم، ساختار، مراحل، روش اجرای برنامه و تکالیف آشنا شدند. جلسه دوم. به شناسایی و کنترل هیجانها پرداخته شد. جلسه سوم. روشهای پرورش و بالا بردن سطح همدلی آموزش داده شد و رفتار نوع دوستی و سهیم شدن، یاری، پذیرش، ملاحظه و تسلی دادن یکدیگر آموزش داده شد. جلسه چهارم. با دو واژه خودگردانی و خود تابآوری و تفاوت آنها آشنا شدند. خودگردانی مؤلفهای است که نوجوانان با آن توانایی به تعویق انداختن لذت آنی و منع تکانهها برای دستیابی به اهداف بعدی را کسب میکنند. خود تابآوری به توانایی نوجوان برای سازگاری و انعطافپذیری و تطبیق و سازگار کردن نیازهای موقعیتهای مختلف اطلاق میشود. جلسه پنجم. توانایی شکلگیری روابط مثبت و ابقای آن و توانایی برقراری رابطه اثربخش کلامی و غیرکلامی بحث شد. جلسه ششم. حس شوخ طبعی- مشارکت گروهی اثربخش آموزش داده شد. جلسه هفتم: حس خودشناسایی، خودادراکی مثبت و خوداثربخشی را فرا گرفتند. جلسه هشتم: فراشناخت، حل مسأله، بررسی چرخه افکار منفی و آموزش تلاش برای رشد نگرش مثبت آموزش داده شد. جلسه نهم: به بررسی حفظ باورها و انتظارات مذهبی یا معنوی و اهداف آینده پرداخته شد. جلسه دهم: آخرین جلسه تثبیتکننده تواناییهای فراگرفته شده در طول جلسات بود و شامل یکپارچه کردن تابآوری هیجانی، اجتماعی و شناختی در نوجوانان بود. در این جلسه پسآزمون اجرا شد. شرح کامل این جلسهها در پیوست آمده است. روش تجزیه و تحلیل دادهها برای تحلیل داده‌ها و آزمون فرضیه‌های آماری مرتبط با آنها از روشهای آماری زیر استفاده شد: مشخصه‌های آماری مجموعه مواد پرسشنامه‌ها با استفاده از روشهای آمار توصیفی(میانگین، انحراف استاندارد و نمودار) تعیین شدند.به منظور بررسي تأثير مؤلفههای تابآوری بر احساس تنهایی و پرخاشگری از تحليل کواریانس استفاده شد. با توجه به طرح پژوهش که از نوع پیش آزمون – پس آزمون (با گروه کنترل) است، لذا بهترین روش جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات، استفاده از تحلیل کوواریانس چند متغیره است ( خلعتبری، 1385). منابع آقامحمدیان شعرباف،حمیدرضا و پاژخ زاده، شهناز (1384)،"مقایسه عوامل تنیدگی زا و شیوههای مقابله با آن در دانش آموزان "، مجله روانشناسی، شماره 2، صص 147-134. ازاد،پیمان(1389).غلبه بر خشم واحساس تنهایی،تهران .نشرالبرز ابوالقاسمی،شهنام (1386).روانشناسی رشد.انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی . تنکابن. احدی، حسن و بنی جمالی، شکوه السادات (1378). روان شناسی رشد (مفاهیم بنیادی در روان شناسی کودک)، تهران : انتشارات بنیاد. احدی، حسن؛جمهری،فرهاد (1380).روانشناسی رشد نوجوانی و بزرگسالان،تهران،نشر پردیس. احدی،حسن و محسنی ،نیکچهر (1374)، روانشناسی رشد: مفاهیم بنیادی در روانشناسی نوجوانی و جوانی. تهران ،نشر بنیاد،(جلد دوم)، چاپ پنجم. احمدی شیرازی،مریم(1387).چگونه بر خشم خود مدیریت کنیم. تهران.انتشارات موسسه مادران امروز.چاپ سوم. احمدی، سیداحمد (1375). روان شناسی نوجوانان و جوانان، تهران، نشر نخستین. اسپتین (1998). آموزش مهارت های اجتماعی به کودکان، ترجمه محمدحسین نظری، مشهد : انتشارات آستان قدس رضوی 1385. استکی ،مهناز(1377).بکارگیری راهبرد های آموزشی به منظور بالا بردن سطح مهارتهای اجتماعی در دانش آموزان مقطع راهنمایی شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی. انجمن روانپزشکی آمریکا، واژه نامه روانپزشکی، ترجمه ی مهرداد فیروزبخت و خشایار بیگی (1375)، تهران، انتشارات ابجد، چاپ اول. بابایی، نعمت اله. (1387). بررسی عوامل تاب آوری جوانان در برابر انحرافات اجتماعی. بانک مشکلات اجتماعی ایران. دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران. بازيگر،دعا (1386).بررسي تاثير آموزش مهارت هاي مديريت خشم بر كنترل دزوني در دانشجويان دختر 25-20 ساله .پايان نامه كارشناسي ارشد .تهران.دانشكده روانشناسي و علوم تربيتي،دانشگاه علامه طباطبايي. باقری، مرتضی (1377 ). بررسی اثر فیلم های تلویزیونی در ایجاد رفتار پرخاشگرانه پایه های تحصیلی سوم تا پنجم دبستان .پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی. بردبار، فریبا؛ رضویه، اصغر (1382) . بررسی راهبردهای رویارویی و حمایت اجتماعی در دوره نوجوانی و رابطه آن با پیشرفت تحصیلی. مقاله ارایه شده در پنجمین همایش سراسری بهداشت روانی کودکان و نوجوانان. دانشگاه علوم پزشکی زنجان. 18-16 مهر. برغندان،سپیده (1389).تعیین اثر بخشی مدیریت خشم برسازگاری اجتماعی وشادکامی دانش آموزان دختر مقطع دبیرستان شهر رشت . پایا ننامه کارشناسی ارشد ،دانشگاه ازاد واحد تنکابن. بشكار، سلطانعلي (1387).تاثير آموزش مهارتهاي مديريت خشم در كاهش تعارضات، زناشويي زوجهاي مراجعه كننده به شوراهاي حل اختلاف باغملك، پايان نامه كارشناسي ارشد مشاوره خانواده، دانشگاه شهيد چمران اهواز. به پژوه ،احمد (1375 ) . اصول برقراري رابطة انساني با كودك و نوجوان :مجموعة راهنماي خانوادة سالم ، 1 . تهران .نشر رويش . به پژوه،احمد(1384). اصول برقراری رابطه انسانی با کودک و نوجوان. تهران.نشر نهضت پویا. پارسا حاجتی، محمد(1386).احساس تنهایی در گستره زندگی.مشاور مدرسه.دوره سوم. شماره یکم. ترخان ، مرتضی (1385)، اثر بخشی شیوه شناختی – رفتاری بر کاهش پرخشگری دانشجویان و بررسی اثر بخشی این کاهش بر سلامت عمومی آنها . ارایه شده در دومین کنگره روانشاسی ایران . دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی. جوکار، بهرام، (1386). نقش واسطه ای تاب آوری در رابطه بین هوش هیجانی و هوش عمومی با رضایت از زندگی، دو فصلنامه انجمن روانشناسی ایران، دوره دوم، شماره2، پاییز 1386،صص12-3. حسين چاري ،مسعود (1382) .بررسي ابعاد و عناصر فرهنگ مدرسه در دوره ابتدايي و تأثير آن بر پيامدهاي شناختي رفتاري دانش آموزان . رساله منتشر نشده دكتري ،شيراز .دانشگاه شيراز . حسين چاري ،مسعود و خير ،محمد (1381). بررسي كارآيي يك مقياس براي سنجش احساس تنهايي در دانش آموزان دوره راهنمايي . مجله علوم اجتماعي و انساني دانشگاه شيراز ،دوره نوزدهم ،شماره اول ،پياپي 37 ،صص 59-46 . حقیقی، محسن؛ صادقی، عباس (1385). مدیریت پرخاشگری، رشت، نشر حق شناس. خدیوی زند، محمد مهدی (1385). پرخاشگری و ناکامی، تهران : انتشارات تربیت. خزائلی پارسا، فاطمه. (1386). ظرفیت غلبه بر دشواری ها پایداری سرسختانه بهسازی خویشتن. تاب آوری. دانشگاه تهران، معاونت دانشجویی و فرهنگی، مرکز مشاوره دانشجویی. خلعتبری، جواد (1385). آمار و روش تحقیق، تهران : انتشارات پردازش. خلعتبری، جواد؛ بقايي،مژده (1388).يك مطالعه مقدماتي اثربخشي آموزش مديريت خشم بر مهارت هاي خود نظم دهي و تكانشگري مادران داراي پسر مقطع ابتدايي.فصلنامه دانشكده هاي پرستاري و مامايي.دوره شانزدهم.شماره 57. داعی پور، پروین و بیان زاده، اکبر (1379). راهبردهای کنار آمدن در نوجوانان شهر تهران. مجله ی اندیشه و رفتار ،شماره 2،صص26-17. داعی پور،پروین (1378).برسی مقدماتی مقیاس مقابله ای نوجوانان در دانش آموزان شهر تهران پایان دلاور، علی (1374).مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. چاپ اول، انتشارات رشد، تهران. دهباشی زاده،لیلا(1389).اثربخشی آموزش گروهی شناختی-رفتاری بر پرخاشگری وگرایش به اعتیاد نسبت به مواد مخدردردانش آموزان پسرسال اول دبیرستان شهرستان تنکابن .پایا ننامه کارشناسی ارشد ،دانشگاه ازاد واحد تنکابن. رافضی ،زهره (1383).نقش آموزش کنترل خشم به نوجوانان دختر 18-15 ساله در کاهش پرخاشگری، پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه بهزیستی. رحیمیان بوگر،اسحق و اصغرنژاد،علی اصغر (1387). رابطه سرسختی روانشناختی و خودتاب آوری با سلامت روان در جوانان و بزرگسالان یا بازمانده زلزله شهرستان بم، مجله ی روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران ، شماره 1 ، صص 70-62. رنجبر،جبار (1389).اثربخشی مهارت های ارتباطی وخود پنداری واحساس تنهایی دانش آموزان پسر اسیب دیده شنوایی مقطع راهنمایی شهرستان ساری در سال تحصیلی 90-89.پایاننامه کارشناسی ارشد،دانشگاه ازاد واحد تنکابن. سامانی، سیامک؛ جوکار، بهرام؛ صحراگرد، نرگس (1386). تاب آوری، سلامت روان و رضایت از زندگی . مجله روانپزشکی و روانشناسی ایران، سال سیزدهم، شماره 3 ، 295-290. سخندان توماج،رسول(1380).بررسی اثربخشی آموزش گروهی مهارت های اجتماعی بر مشکلات رفتاری-عاطفی کودکان دبستانی شهر گنبد کاووس. پایان نامه کارشناسی ارشد مشاوره. دانشگاه اصفهان شعاري نژاد ،علي اكبر . (1373 ). روان شناسي رشد . تهران .انتشارات اطلاعات. شفیع آبادی، ع.، ناصری، غ. (1368). نظریه های مشاوره و روان درمانی. تهران: انتشارات مرکز دانشگاهی. جمالیان ، سید رضا.( 1386 ). اعتماد به نفس یا عزت نفس. ماهنامه شادکامی و موفقی ، سال چهارم، شماره . 38 شفیع آبادی، عبدا... و ناصری، غلامرضا (1386). نظریه های مشاوره و روان درمانی، چاپ سیزدهم، نشر دانشگاهی ، تهران. شکیب، طاهره. (1387). تاب آوری. ماهنامه رشد معلم. تیر ماه 1387. شماره 20. شکيبايي، فرشته (1383).گروه درماني مديريت خشم با رويكرد شناختي- رفتاري در نوجوانان موسسه اي .مجله تازه هاي علوم شناختي.بهار و تابستان،83.66-59. شیخ زاده،فرشته (1389).اثربخشی آموزش تاب اوری گروهی برشادکامی وسلامت عمومی دانش آموزان دختر دبیرستانی.پایاننامه کارشناسی ارشد ،دانشگاه پیام نور مرکزتهران. صادقی، احمد (1380). بررسی اثریخشی آموزش گروهی کنترل خشم به شیوه عقلانی، رفتاری، عاطفی بر کاهش رفتار پرخاشگری دانش آموزان دبیرستانی پسر، پایان نامه کارشناسی ارشد، صادقی، ثریا (1388). اثربخشی مهارت های اجتماعی و فنون کنترل خود بر کودکان پرخاشگر و تکانشگر، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد تنکاین. صفري،نسرين (1388).مقايسه اثربخشي شيوه آموزش خود كنترلي بر كاهش خشونت نوانان دختر تهران.پايان نامه كارشناسي ارشد.دانشگده علوم تربيتي.دانشگاه علامه طباطبايي.فهان، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی. فرید، آلوین و فرید، مارگارت (2001)،خودشناسی برای نوجوانان و بزرگسالان، ترجمه ی پروین عظیمی(1387)، چاپ نهم، انتشارات گیل، تهران. کاپلان، و سادوک،ب(1386) خلاصه روانپزشکی، ترجمه پورافکاری، ن. تهران، شهرآب کاظمی، سیمین. (1383). مفهوم تاب آوری و کاربرد آن در پیشگیری از اعتیاد. مجموعه مقالات ستاد مبارزه با مواد مخدر. http://www.neshat.ir/showpaper.do=846 کرتیس، آنتونی جی . (2003)، روانشناسی سلامت، ترجمه علی فتحی آشتیانی، هادی فتحی آشتیانی، تهران، انتشارات بعثت، چاپ اول. کلینک ،کریس ال (2003) رویارویی با چالش های زندگی و فن آوری، ترجمه ی علی محمد گودرزی، چاپ اول، موسسه خدمات فرهنگی رسا، تهران . اللهیاری، عباسعلی (1376). بررسی رابطه تنیدگی زدایی با کاهش پرخاشگری، پایان¬نامه¬ی کارشناسی ارشد گروه روان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوارستگان. اللهیاری، عباسعلی و آزاد فلاح، پرویز کهرزایی، فرهاد (1382). بررسی اثربخشی آموزش مهارت های حل مسأله در کاهش افسردگی و پرخاشگری دانش آموزان، مجله روان شناسی 26، سال هفتم، شماره 2، گروه روان شناسی، دانشگاه تربیت مدرس تهران. مبلغي،نفيسه (1389). مقايسه اثربخشي آموزش ابراز وجود و حل مسأله بر ميزان سازگاري و پرخاشگري دختران. پايان نامه كارشناسي ارشد،دانشگاه آزاد اسلامي واحد تنكابن. محمدی، مسعود (1384)،عوامل موثر بر تاب آوری در افراد در معرض خطر سوء مصرف مواد. پایان نامه دکتری تخصصی روانشناسی بالینی. دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی . محمدی، مسعود. (1384). بررسی عوامل موثر بر تاب آوری در افراد در معرض خطر سوء مصرف مواد. رساله دکتری روانشناسی بالینی. دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی. ملکی، صدیقه (1386). بررسی تأثیر آموزش گروهی و فردی مهارت کنترل خشم و پرخاشگری دانشجویان ناحیه 2 کرج، پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه علوم پزشکی. منصور ، محمود ( 1374). روانشناسي ژنتيك، تحول رواني از كودكي تا پيري.نشر ترمه.تهران. موتایی، فرشته (1386). مهارت های کنترل خشم، تهران، انتشارات طلوع دانش. نامه کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی. انستیتو روانپزشکی تهران. نويدي، احد ،(1385).آزمودن تأثيرآموزش مديريت خشم بر مهار تهاي خود نظم دهي خشم ، سازگاري و سلامت عمومي پسران دو ره متوسطه شهر تهران. پايان نامه دكتراي روانشناسي . دانشكده روانشناسي و علوم تربيتي دانشگاه علامه طباطبايي. نويدي، احد ،(1387).بررسي تاثير آموزش مديريت خشم بر مهارت هاي سازگاري پسران دوره متوسطه شهر تهران. مجله روانپزشكي و روانشناسي باليني ايران، سال چهاردهم، شماره 4. یاوریان ، رویا ؛ گلشن، طیبه ؛ اعجاز ، هاله (1385). بررسی اثر نقش آموزش گروهی مهار خشم با شیوه عقلانی – عاطفی – رفتاری بر کاهش پرخاشگری دانش آموزان دبیرستان های دخترانه شهرستان ارومیه ، مجموعه مقالات دومین کنگره انجمن روان شناسی ایران References : Asher, S. R. & Coie J.D.(1990) peer rejection in childhood . new York : cambridge university press. Bandura A. (1979). Self- efficacy: toward and unifying theory of behavioral change. Psychol Revie, 84, 191-215. Berger P, Luckinarin T. (1966). The social construction of reality’. New York. Doubleday. Block, J. (2002). Personality as an affect-processing system: toward an integrative theory. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum associates. Block, J. H., & Block, J. (198). The role of ego-control and ego-resiliency in the origination of behavior. In W. A. Collings (Ed.), the Minnesota Symposia on Child Psychology (Vol. 13, Pp. 39-101). Hillsdale, NJ: Erlbaum. Blum, R. W. (2005) risk and resilience: a model for public health interventions for adolescents Ph.D. university of Minnesota, Minneapolis, USA. Conner, K. M., Davidson, J. R. T. (2003). Development of a new resilience scale: the Conner-Davidson resilience scale (Cd- Risc). Depression and Anxiety; 18: 76- 82. Davidson, r. j. (2000) . “ affective style, psychopathology, and resilience: brain mechanisms and plasticity. American psychologist, 55, 1196-1214. Demos, E. V. (1989). Resiliency in infancy. In T. F. Dugan & R. Cole (Eds), the child of our times: studies in the development of resiliency (Pp. 3-22). Philadelphia: Brunner/ Mazel. Elhageen, A. A. M(2004).effect of interaction between parental treatment styles and peer relations in classroom on the feelings of loneliness, among deaf children in egyptian schools. University tubingen. Elliot, S., & Gresham, F. M. (1993)social skills interventions for children. behavior modification17,3,287-313. Erikson, E. H. ( 1950). Childhood and society. New York: Norton (1950); Traid/Paladin (1977), P. 242. Ernest, J. , Cacloppo, J(1999).lonely hearts: psychological perspectives on loneliness. Applied & preventive psychology, 8, Feindler, E. L. (1995). Ideal treatment pckage for children and adolescents with anger disorder. In h. Kassinove (Ed.) Anger disorders: definition, diagnosis and treatment. Washington, DC.: Taylor and Francis. Feindler, E. L., & Ecton, R. B. (1986). Adolescent anger control: cognitive-behavioral techniques. New York: Pergamon Press. Fitzpatrick, M. A. ,& Koener, A. F. (2004). Family communication schema effect on childerens resiliency running head: family communication schema, the evolution of key mass communication concepts: Honoring Jack M. Mcleod, 115-139. Folkman, s., & lazarus, r. s. (1980). An analysis of coping in a middle- aged community sample. Journal of health and social behavior, 21, 219-239. Folkman, s., & lazarus, r. s. (1985). If it changes it must be a process: study of emotion and coping during three stages of a college . Friborg, O., Barlaug, D., Martinussen, M., Rosenvinge, J. H., & Hjemdal, O. (2005). Resilience in relation to personality and intelligence. International journal of Methods In Psychiatry Research, 14, 29-42. Garmezy N . (1985). Stress resistant children: the search for protective factors, In: Stevenson Je Recent Research in Developmental Psychopathology. J Child Psvchol Psychiatry, book supplement#4 (pp.213-233), Oxford, Pergamon Press. Garmezy N. Resiliency and vulnerability to adverse developmental outcomes associated with poverty, American behavioral scientist. 1991:34:416430. Goffman E. (1959). The presentation of self in everyday life, New York, Doubleday. Greenspan S. (1982). Developmental morbidity in infants in multi-risk families. Public Health Reports:97:16-23. Harter S. The perceived competence scale for children. Child Dev. 1987:33:87-97. Hawley, R. D.(2000). Clinical implications of family resilience. The American journal of Family Therapy, 8, 101-106. Hunter, A. J. And Chandler, G. E. (1999), Adolescent Resilience. Journal of Nursing Scholarship,31:243-247. Inzlicht, M. ,Aronson, J. , Good, C., & Mckay , L. (2006). A particular resiliency to threatening environments. Journal of experimental social psychology, 42, 323-336. Jones, W. H. & Rise, B. N. Russell, F. (1990). Shyness. Social behavior and relationships. In W. H. Jones, J. M. Cheek. & R. Briggs (Eds), A Sourcebook of shyness: research and treatment (Pp 227- 238). New York: Plenum Press. Jopp, D., Rott, C. Psychology And Aging (2006). Adaptation in very old age: exploring the role of resources, beliefs, and attitudes for centenarians’ happiness. Kobasa, S. C. & Maddi, S. R. (1977). Existential personality theory. In r. corsini existential personality theories. Itasca, Il: peacock.(Ed). Kobasa, S. C. (1979). Stressful life events, personality, and health: an inquiry into hardiness. Journal of personality and social psychology, 37, 1-11. Kobasa, s. c. (1982).commitment and coping among stress resistance among lawyers. Journal of personality and social psychology, 42, 707-717. Kobasa, S. C. , Maddi, S. R. , & Kahn, S. (1982). Hardiness and health: a prospective study. Journal of personality and social psychology, 42, 168- 177. Kumpfer, K. L. (1999). Factors and processes contributing to resilience: the resilience framework. In M. D. Glantz & J. L. Johnson (Eds)., Resilience and development: positive life adaptations (pp. 179-222) New York: Kluwer Academic/ Plenum Publishers. Letzring, T. D. , Block , J. ,& Funder, D. C. ( 2005). Egocontrol and ego-resiliency : generalization of self- report scales based on personality descriptions from acquaintances, clinicians, and the self. Journal of research in personality, 29, 395-422. Lyubomirsky, S., Dickerhoof, R., Boehm, J. K. ,& Sheldon, K. M. (2008). How and why do positive activities work to boost well- being? : an experimental longitudinal investigation of regularly practicing optimism and gratitude. Manuscript under review. Maddi, S. R. & Khoshaba, D. M. (2005) resilience at work. AMAcom, American. Management association, 1601, Broadway, n. y 10019. Maddi, S. R., Kahn, S. & Maddi, K. L. (1998). The effectiveness of hardiness training. Consulting psychology journal, 50, 78-86. Mandel, G. & Mullet, E. & Brown, G. (2006). Cultivating resiliency a guide for parent and school personnel. Published by scholastic press. http://www.scholastic.com Masten, A. , Best, K. & Garmezy, N. (1990) resilience and development. Contributions from the study of children who overcome adversity. Development and psychopathology, 2, 425-444. Masten, A. S. (2001) . ordinary magic: resilience processes in development. American psychologist, 56, 227-238. Merill, K. & Gimpel, G. A. (1998) social skills of children and adolescents: conceptualization, assessment and treatment. New jersey: Lawrence Erlbaum associates, inc. Newman, T. And Blackburn, S (2002) interchange 78: transitions in the lives of children and young people: resilience factors, Edinburgh: Scottish executive education department. Parker, S. C., & Maddi, S. R.(1988). The hardy personality and its relationship to extraversion and neuroticism. Journal of personality and individual difference, 9, 785-790. Patterson J. (1988). Families experiencing stress. Family systems medicine, 6: 202237. Patterson J. (1995). Promoting resilience in families experiencing stress. Pediatr Clin North Am. 42: 47-63. Peplau, L. A. & Perlman, D. (1982). Loneliness: A sourcebook of current theory, research and therapy. New York: Wiley- Inter Science Publication. Philipp, R. (2006). Happiness and resilience at work conference, held at the royal college of physicians, London. Ranchman S.(1979). The concept of required helpfulness. Behave. Res Ther. : 17: 1-6 Reich, J. W., & Zautra, A. (1981). Life Events and personal causation: some relationship with satisfaction and distress. Journal of personality and social psychology, 41, 1002-1012. Rutter M. Resilience: Some conceptual considerations. Jadol Heaith. 1993; 14:626-631. Rutter, M. (1987) psychosocial resilience and protective mechanisms. American journal of orthopsychiatry, 57-316-337. Rutter, M. (1999). Resilience concepts and findings: implications for family therapy. Journal of family therapy, 21, 119-144. Sameroff A, Chandler M. (1975). Reproductive risk and the continuum of caretaking, 4:187-244. Chicago, university of Chicago press. Sameroff A, Seifer R, Barucas R. Et Al. (1987). IQ scores of four year old children: social environmental risk factors. Pediatrics, 79:343-350. Seligman, M. E. P., Steen, T. A., Park, N. , & Peterson, C.(2005). Positive psychology progress: empirical validation of interventions American psychologist, 60, 410-421. Tugade, M. M., Fredrickson, B. L. (2004). Resilient individuals use positive emotions to bounce back from negative emotional experiences. Journal of personality and social psychology, 86, 320-333. Intervertions to boost happiness and buttress resilience 31. Tugade, M. M., Fredrickson, B. L., & Barrett, L. F. (2004). Psychological resilience and positive emotional granularity: examining the benefits of positive emotions on coping and health. Journal of personality, 72, 1161-1190. Werner E, Smith R. (1982). Vulnerable but invincible. New York, McGraw Hill. Werner, E. (2005). Resilience and recovery: findings from the Kauai longitudinal study. Focal point, 19(1), 11-14. Werner, E. E.(1997).vulnerable but invincible: high-risk children from birth to adulthood.acta.,paediatrica,422(suppl.),103-105. Werner, Ee And Smith, Rs (1992) kauai’s children come of age, Honolulu: university of hawaii press. Wernne, E. E(1995).resilience in development. current direction in psychological science, 4, 81-85. Abstract Purpose: The current project has been done to consider the effectiveness of educating resiliency on the degree of aggression and loneliness feeling of secondary school students. Method: This project is a kind of testing project by designing two groups of pre test post test-with test group and control group. In order to measure the variables, thequestionnaires of lonelinessfeeling and aggression has been used. Statistical society of the project consists of 30 students of secondary school students (boys) in Rasht that were selected by simple random and cluster sampling as an independent variable, for 10 sessions each with 75minutes for 2 month on test group. For analyzing data the multivariable covariance (Mankowa) and SSPS 18 software was used. Thefindings: Findings shows that observed F is statistically meaningful at (P<0.05) level. Conclusion: According to the findings ,implementing endurance education can be effective to decrease aggression and loneliness feeling of students. Keywords: resiliency. aggression, loneliness feeling, students.